Volgens een onderzoek waarbij meer dan 1700 boeken zijn doorgelicht, verloopt het gros van de verhalen op één van zes manieren.

Misschien is het eindelijk dat ene excuus om je enorme boekenverzameling eens flink uit te dunnen: er zijn eigenlijk maar zes verschillende verhalen. Of liever gezegd: maar zes emotionele paden die een verhaal kan volgen. Dat hebben de Amerikaanse onderzoeker Andy Reagan en zijn collega’s vastgesteld door een grote hoeveelheid gedigitaliseerde boeken te analyseren.

Van ‘rags to riches’ tot Oedipus

De zes verhaaltypes die Reagen en zijn team vonden, zijn:

Rags to riches: een stijgende emotionele lijn. Iemand begint in een ongunstige situatie en eindigt succesvol. Charles Dickens’ Oliver Twist is het schoolvoorbeeld van een verhaal van dit type.

Tragedie: een dalende emotionele lijn. Bijvoorbeeld Romeo en Julia, de beroemde liefdesgeschiedenis van William Shakespeare die (spoiler!) eindigt met twee dode lovers.

Man in a hole: een eerst dalende, en dan weer stijgende lijn. Iemand belandt in de put, maar weet daar vervolgens ook weer uit te komen.

Icarus: een eerst stijgende, dan dalende lijn. Iemand boekt eerst succes, maar dondert daarna weer naar beneden. Letterlijk in het geval van de mythische Icarus, die (spoiler!) te dicht bij de zon vloog en vervolgens naar beneden stortte.

Assepoester: een stijgende, dan dalende, dan stijgende lijn. Vernoemd naar het bekende sprookje, waarin de hoofdpersoon het aanvankelijk prima naar haar zin heeft, dan de sloof wordt van haar stiefmoeder en -zusters, en het uiteindelijk (spoiler!) schopt tot prinses.

Oedipus: een dalende, dan stijgende, dan dalende lijn. Vernoemd naar de onfortuinlijke Oedipus, die als baby wordt achtergelaten om te sterven, het vervolgens toch tot koning schopt, maar uiteindelijk (spoiler!) zijn eigen ogen uitsteekt als hij erachter komt dat hij in alle onwetendheid zijn vader heeft vermoord en met zijn moeder is getrouwd.

Ups en downs

Nu zijn Reagan en collega’s natuurlijk allesbehalve de eersten die hebben geprobeerd de enorme berg aan verhalen die de mensheid heeft geproduceerd onder te verdelen in een handjevol overzichtelijke categorieën. Probleem was alleen dat het aantal categorieën per ‘literatuurgoeroe’ nogal verschilde – van 3 tot 36 stuks – en dat al die onderverdelingen niet echt op onderzoek waren gebaseerd.

Dat geldt wel voor de Amerikaanse onderzoekers, die zich stortten op het digitale-boeken-archief Project Gutenberg. Daar haalden ze 1737 boeken uit die meer dan 150 keer waren gedownload. Vervolgens doorzochten ze fragmenten van 10.000 woorden uit die boeken op woorden met een positieve of negatieve emotionele lading. Daaruit stelden ze weer grafiekjes op, die laten zien hoe de ups en downs in het betreffende boek verlopen.

Natuurlijk hebben we het dan wel over de grote lijnen. Toen de onderzoekers bijvoorbeeld het laatste Harry Potter-boek in detail onder de loep namen, kwam er een veel ingewikkelder patroon uit:

Ook zijn de zes gevonden categorieën niet per se wereldwijd toepasbaar, omdat de uitgeplozen teksten allemaal in het Engels waren geschreven. Verder bevat Project Gutenberg vooral wat oudere teksten. Je zou dus nog kunnen denken dat recentere romans zich misschien hebben losgemaakt van het stramien (maar wij gokken van niet).

Assepoester met een tragedie-einde

Interessant om te zien is tot slot welk verhaalverloop het beste werkt. Dat probeerden Reagan en collega’s te bepalen door te kijken welke categorie verhalen het vaakst werd gedownload. Hieruit bleek dat we blijkbaar niet per se op zoek zijn naar een happy end: boeken uit de nogal deprimerende categorieën Icarus en Oedipus waren het populairst. Twee iets ingewikkeldere varianten die ook populair waren: twee ‘man in a hole’-krommen achter elkaar, of een verhaal van het Assepoester-type met een tragedie eraan vast geplakt. Aspirant-bestseller-schrijvers: doe er je voordeel mee!

Bronnen: ArXiv.org, MIT Technology Review, Discovery

Beeld: FreeImages.com/Dave Gilligan, Hedonometer Team/Andy Reagan/Kirsch