Vulkaanuitbarstingen hebben er waarschijnlijk niet voor gezorgd dat de dinosauriërs uitstierven, stellen Britse en Amerikaanse onderzoekers.

65 miljoen jaar geleden kostte iets de dinosauriërs de kop, maar wat? De bekendste verklaring is een asteroïde-inslag, maar ook vulkaanuitbarstingen worden vaak genoemd als oorzaak van deze massa-uitsterving. Anja Schmidt (Universiteit van Leeds) en collega’s hebben nu de gevolgen van dit soort uitbarstingen gesimuleerd. En daaruit blijkt dat die onder realistische omstandigheden niet voor écht grote problemen kunnen hebben gezorgd.

Aardbevingen, tsunami’s en branden

Bij de vulkaanuitbarstingen waar het hier om gaat, moet je niet denken aan de klassieke berg die lava uitspuwt. Het gaat om grootschalige uitbarstingen waarbij een groot gebied werd bedekt met lava dat stolde tot basalt; de zogenoemde vloedbasalten. Eén zo’n vloedbasalt vond 65 miljoen jaar geleden plaats, in het huidige India. En volgens sommige wetenschappers deed die gebeurtenis, en dus niet een inslag van een asteroïde, de dino’s de das om.

Zo’n vloedbasalt brengt, net als een asteroïde-inslag, allerlei nare gevolgen met zich mee, zoals aardbevingen, tsunami’s en branden. Maar voor de lange termijn is vooral de uitstoot van zwaveldioxide van belang. Uit dat gas ontstaan namelijk deeltjes in de atmosfeer die zonlicht weerkaatsen en zo de aarde laten afkoelen – met alle gevolgen voor het aardse leven van dien.

Kou en zure regen

Maar hoe koud wordt het dan na zo’n uitbarsting? En vooral: hoe lang houdt die kou aan? Dat bepaalden Schmidt en haar team voor de uitbarsting van 65 miljoen jaar geleden en een recentere uitbarsting, van 15 miljoen jaar geleden. In de computersimulatie die ze hiervoor gebruikten, namen ze een aantal effecten mee die in eerder onderzoek werden genegeerd. Zoals: zwaveldioxide waaruit geen zonlicht reflecterende deeltjes ontstaan, werkt als een broeikasgas en verwármt de aarde juist.

Al met al volgt uit de simulatie van Schmidt dat het 65 miljoen jaar geleden weliswaar gedurende de eerste tien jaar van de uitbarsting zo’n 4,5 graden Celsius kouder werd, maar dat die temperatuurverlaging na zo’n 50 jaar alweer was tenietgedaan. Daarnaast blijkt uit de simulatie dat een ander schadelijk effect van de uitstoot van zwaveldioxide, zure regen, lang niet overal op aarde schade zou hebben aangericht.

Nooit zó heftig

“Wij concluderen dat zwavel uit vloedbasalten alleen een massa-uitsterving had kunnen veroorzaken als die uitbarstingen heel vaak voorkwamen, een heel hoge uitstoot hadden, en die uitstoot zonder onderbreking meerdere eeuwen achter elkaar plaatsvond”, concluderen de wetenschappers. Maar, zo vervolgen ze: voor zover we nu weten, waren vloedbasalten de afgelopen 500 miljoen jaar nooit zó heftig.

Kortom: Schmidt en collega’s denken dat ze de vulkaan-verklaring voor het uitsterven van de dino’s een gevoelige slag hebben toegebracht. Aanhangers van die verklaring zullen zich echter vast niet zó makkelijk gewonnen geven; waarschijnlijk duurt de discussie hierover nog wel een tijdje voort.

Bronnen: Nature Geoscience, University of Leeds via EurekAlert!

Beeld: Michelle Parks/University of Iceland