In grote delen van de Melkweg is de kans op een levensgevaarlijke gammaflits enorm, stellen twee sterrenkundigen.

Gammaflitsen zijn de helderste explosies in het heelal die we kennen. Gevaarlijk zijn ze ook: een gammaflits in de buurt van de aarde kan onze ozonlaag vernietigen, met alle gevolgen voor het leven op onze planeet van dien. Hoe groot is de kans dat zoiets gebeurt? En hoe zit het met de rest van ons sterrenstelsel? Dat besloten de Israëlische astronoom Tsvi Piran en zijn Spaanse collega Raul Jimenez uit te zoeken. Deze week zetten ze hun bevindingen online.

Massa-uitsterving

Piran en Jimenez baseerden zich op recente schattingen van hoe vaak gammaflitsen voorkomen en hoe fel ze zijn. Daaruit blijkt dat de kans dat de aarde gedurende zijn hele bestaan te maken heeft gehad met minstens één zo’n flits, die dichtbij en helder genoeg was om het leven op aarde in gevaar te brengen, boven de 90 procent ligt. Voor de afgelopen 500 miljoen jaar is die kans circa 50 procent. Het zou daarom heel goed kunnen, zo stellen de twee sterrenkundigen, dat een van de recentere massa-uitstervingen werd veroorzaakt door een gammaflits.

Vervolgens keken Piran en Jimenez naar de hele Melkweg, het spiraalstelsel dat naast onze zon nog honderden miljarden andere sterren bevat. Hier blijkt uit dat met name het centrum van dit stelsel gevaarlijk is: hier is de kans op een ‘steriliserende’ gammaflits gedurende de afgelopen jaar meer dan 95 procent. Een vervelend idee, want in deze gevarenzone bevindt zich meer dan een kwart van de sterren van onze Melkweg.

Wil je écht veilig zijn voor gammaflitsen, dan moet je ster zich meer dan 30.000 lichtjaar van het centrum van de Melkweg vandaan bevinden, becijferen de astronomen. Ter info: dat is anderhalf keer zo ver als de afstand tussen de zon en het hart van ons sterrenstelsel.

Recent fenomeen

Het wetenschappelijke artikel van het tweetal eindigt met een blik op het verleden. Toen waren de omstandigheden nog veel ongunstiger voor leven, concluderen ze: enkele miljarden jaren geleden waren er namelijk meer gammaflitsen dan nu. Bovendien waren de sterrenstelsels toen een stuk kleiner; te klein, in de regel, om te beschikken over gebieden die ver genoeg van het centrum af lagen om bijna helemaal veilig te zijn voor gammaflitsen.

“Het lijkt erop dat het overleven van leven zoals wij dat kennen op aarde een recent fenomeen is in de geschiedenis van het heelal”, besluiten Piran en Jimenez hun verhaal. Was er wél leven in het vroegere heelal, dan moet dat behoorlijk goed bestand zijn geweest tegen de ultraviolette straling waar onze ozonlaag ons nu tegen beschermt.

Bron: ArXiv.org

Beeld: ESO