Waarom zijn sommige Europese winters zoveel strenger dan andere? Die vraag denken Duitse wetenschappers te hebben beantwoord – met hulp van de Rijn.

De winters in Midden-Europa kunnen af en toe behoorlijk streng zijn. Waar komt dat door? Een mogelijkheid is dat het in dit gebied kouder is als de zon in het minst actieve deel van zijn 11-jarige cyclus zit. Maar hoe toon je zo’n verband aan, als temperatuurgegevens maar zo’n vijftig jaar terug gaan? Door te kijken naar de Rijn, bedachten de Duitse wetenschappers Frank Sirocko, Heiko Brunck en Stephan Pfahl.

Veertien strenge winters

De Rijn wordt al sinds eind achttiende eeuw gebruikt om vracht te vervoeren. En dat is mooi, want daardoor is in allerlei archieven vastgelegd wanneer schepen de rivier niet konden bevaren omdat die was dichtgevroren. Dat bleek tussen 1780 en 1963 veertien keer te zijn gebeurd. Deze veertien winters legden Sirocko en collega’s vervolgens naast de zonnecyclus. De conclusie: tien van de veertien vonden plaats in de buurt van een zonneminimum.

Vervolgens herhaalden de onderzoekers hetzelfde procedé tienduizend keer met veertien willekeurig gekozen winters uit dezelfde periode. Daaruit bleek dat er maar in 1 procent van de gevallen spraken was van evenveel of meer ‘matches’ met een zonneminimum dan wanneer de strengste winters met de zonnecyclus werden vergeleken. “Het is dus heel onwaarschijnlijk dat het verband tussen historische bevriezingen en de zonneactiviteit toevallig is”, schrijven de wetenschappers in Geophysical Research Letters.

Niet wereldwijd

Het betreft hier overigens geen wereldwijd effect. Waar de temperatuur tijdens de genoemde winters daalde in Midden-Europa, zorgden dezelfde, door het zonneminimum veranderde circulatiepatronen in de atmosfeer er volgens de onderzoekers voor dat de temperatuur in IJsland, Groenland en delen van Azië juist steeg. Ze vonden dan ook geen verband tussen de zonnecyclus en de gemiddelde wintertemperatuur op het Noordelijk halfrond.

Bronnen: Geophysical Research Letters, Johannes Gutenberg Universität Mainz via EurekAlert!

Beeld: Warburg/CC BY-SA 3.0