Amerika maakte in de jaren vijftig en zestig plannen voor de heimelijke opslag van kernwapens in IJsland, zo blijkt uit nieuw archiefonderzoek.

In de Koude Oorlog was niets te gek. Zo was er zelfs een Amerikaans plan om geheime kernwapens in IJsland te stationeren, tegen de uitdrukkelijke wens van het land in. Dat melden wetenschappers na recent vrijgegeven documenten te hebben onderzocht.

Strategische ramp

Hadden de Amerikanen hun plannen doorgezet, dan had dit kunnen uitdraaien op een diplomatieke rel. Erger nog: op een regelrechte strategische ramp. IJsland had middenin de aanloop naar een Derde Wereldoorlog met het Warschaupact de NAVO kunnen verlaten. En daar dreigden de IJslanders ook mee als ze tegen alle afspraken en beloftes in Amerikaanse kernwapens zouden vinden op hun grondgebied.

Toch heeft dat de Amerikanen er in de jaren vijftig en zestig niet van weerhouden om plannen te maken voor de heimelijke opslag van kernwapens op de luchtmachtbasis Keflavik, de huidige, gedeelde internationale luchthaven van Reykjavik en NAVO-basis. Want de positie van IJsland halverwege de noordelijke Atlantische Oceaan was natuurlijk ideaal; Rusland kon gemakkelijk worden bereikt.

Aanvraag ingediend

Al in 1951 wilde IJsland van Amerika de garantie hebben dat er geen nucleaire basis op IJsland zou komen. Het Amerikaanse State Department (ministerie van buitenlandse zaken) liet toen in een telegram weten niet de intentie te hebben om verder te gaan dan de bestaande afspraken.

In 1960 werd de Amerikaanse ambassadeur op IJsland, Tyler Thompson, gevraagd of er kernwapens opgeslagen lagen op Keflavik of dat de kernwapens de basis aandeden als tussenstop onderweg naar andere bases. Uit een opzet voor het antwoord op die vraag blijkt dat er op dat moment geen kernwapens in IJsland waren, maar dat het Amerikaanse leger wel een aanvraag had ingediend voor de opslag van kernwapens.

Opslag voor torpedo’s?

Volgens onderzoeker William Burr staat vast dat de wapens er nooit zijn geweest. Maar er is wel degelijk een opslagbunker gebouwd voor nucleaire dieptebommen aan de rand van de Keflavik-basis. De IJslandse bouwvakkers die het ding bouwden, wisten niet beter dan dat er torpedo’s zouden worden opgeslagen.

Ook is bekend geworden dat IJsland door de regering van president Nixon bestempeld was als een conditional-deployment-locatie. Dat wil zeggen: als de oorlog daadwerkelijk uitbrak, zouden er kernwapens naartoe kunnen.

Een nuceaire dieptebom van het type MK-101 ‘Lulu’ dat opgeslagen had kunnen worden op de basis van Keflavik. De bom weegt 1200 pond (544 kilogram) en had een explosieve kracht van tussen de 10 en 15 kiloton. De bom zou vanuit een marinevliegtuig gedropt worden. (Foto: The Nuclear Vault – Mike Fazarckly, A Guide to British Nuclear Weapons)

Ook voor Nederland

Interessant detail is dat de nucleaire dieptebommen die men op IJsland had willen stationeren ook aan de Nederlandse marine zouden worden geleverd. Dit was geregeld in NAVO-afspraken over het delen van wapensystemen. De Canadese en Britse marines zouden de bom eveneens krijgen.

Het is één van de meer mysterieuze plannen uit de Koude Oorlog en is het deel van een hele stroom verhalen uit deze gespannen periode die recentelijk in de openbaarheid zijn gekomen. Denk aan het achtergebleven gif van een Amerikaanse basis in de Groenlandse ijskap en het Amerikaanse plan om met een bemand ruimtestation de Russen te bespioneren.

Over dit laatste plan lees je meer in het artikel ‘Astronauten als spionnen’, te verschijnen in KIJK 9/2016. Dit nummer ligt in de winkel van 25 augustus tot en met 21 september.

Bron: The Nuclear Vault

Openingsfoto: Keflavik International Airport – SuperJet International op Creative Commons Wikimedia.