We hebben er allemaal zo nu en dan mee te maken: slaaptekort. Wat er precies in de hersenen gebeurt als je niet genoeg slaap krijgt, is nu onderzocht.
Een nachtje doorhalen, in bed liggen piekeren of gewoon simpelweg de slaap niet kunnen vatten. Het heeft allemaal hetzelfde resultaat: de volgende ochtend voel je je geradbraakt. Dat dit niet al te best is voor je gezondheid is al langer bekend. Maar wat slaaptekort precies doet met je brein bleef nog de vraag. Onderzoekers hebben dit nu in kaart gebracht bij mensen.
Het onderzoeksteam ontdekte dat de communicatie tussen neuronen in de hersenen verzwakt is bij mensen met een tekort aan slaap. Dit leidt tot tijdelijk geheugenverlies en concentratiestoornissen. Eigenlijk is het in bepaalde opzichten vergelijkbaar met dronken zijn.
Nachtje doorhalen
De onderzoekers kwamen tot deze conclusie nadat ze 12 epilepsiepatiënten hadden bestudeerd. Deze mensen lagen al in het ziekenhuis, omdat ze moesten worden geopereerd (niet gerelateerd aan het onderzoek). Ze waren dus al uitgerust met elektroden op hun hoofd wat het analyseren voor de onderzoekers makkelijker maakte, want op deze manier konden de wetenschappers honderden zenuwcellen in de hersenen monitoren.
De patiënten moesten de hele nacht wakker blijven. Gedurende deze tijd kregen ze de opdracht om verschillende taken uit te voeren. Zo moesten ze bijvoorbeeld afbeeldingen van menselijke gezichten, plaatsen en dieren zo snel mogelijk categoriseren.
Hersenactiviteit
Terwijl de proefpersonen deze opdrachten uitvoerden, werd hun hersenactiviteit gemeten. Deze elektrische activiteit is voor elke taak anders en op die manier kenmerkend voor het type opdracht. In het bijzonder richtten de onderzoekers zich op de temporale kwab. Dit gebied is betrokken bij het gehoor, het verbale geheugen en de taalfuncties, en bij visuele herkenning.
Naarmate de patiënten steeds moeër werden, kostte het ze meer tijd om de afbeeldingen te categoriseren. Ook zag het onderzoeksteam dat de hersenzenuwcellen vertraagden. In tegenstelling tot de gebruikelijke snelle reacties, reageerden de neuronen nu langzaam en de communicatie tussen de zenuwcellen verliep ook veel trager.
Dronken achter het stuur
Kortom, een tekort aan slaap zorgt ervoor dat visuele informatie veel langzamer wordt verwerkt door de hersenen. Een voorbeeld: je zit uitgeput in de auto en ziet voor je een voetganger die gaat oversteken. Het kan dan veel meer tijd kosten om door te hebben dat je moet remmen om de voetganger niet aan te rijden. En dat is gevaarlijk.
Om die reden vergelijken de onderzoekers de effecten van slaaptekort met de effecten van te veel alcohol op hebben. In beide gevallen is de reactietijd vertraagd. Het team wil dan ook dat slaapgebrek serieuzer wordt genomen. Omdat het zowel schade toebrengt aan ons eigen lichaam als kwaad doet aan anderen.
Neuroloog en somnoloog Marcel Smits (Ziekenhuis Gelderse Vallei) is erg te spreken over het uitgevoerde onderzoek. “Het geeft een mogelijke verklaring voor de al langer bekende negatieve invloed van slaaptekort op metabolisme en cognitie.”
Toch zitten er ook nog wat haken en ogen aan de studie. “Zo is de onderzoekspopulatie van slechts 12 patiënten erg klein,” zegt Smits. “Daarnaast hadden de onderzoekers ook mensen zonder epilepsie moeten onderzoeken om te zien of er verschillen tussen de twee groepen zijn.”
De wetenschappers publiceerden hun onderzoek in Nature Medicine.
Bronnen: Nature Medicine, Live Science, ScienceAlert
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!