Toen aan Amerikaanse kinderen werd gevraagd om een wetenschapper te tekenen, waren de resultaten verrassend.
Stel: je wordt gevraagd een wetenschapper te tekenen. Waar begin je mee? Waarschijnlijk teken je iemand in een lab met een witte jas en een bril. Maar wordt het dan een man of een vrouw?
Dezelfde vraag wordt al jarenlang gesteld aan kinderen. Zij denken er alleen niet zoveel bij na en tekenen ‘gewoon een wetenschapper’. Uit nieuw onderzoek – gedaan door zowel mannen als vrouwen – blijkt nu dat het percentage kinderen dat een vrouwelijke wetenschapper tekent, steeds hoger wordt.
Tekenen
In de VS wordt het teken-onderzoek al sinds de jaren zestig gedaan. Recent onderzoek heeft 78 van deze studies nu naast elkaar gelegd, om te kijken naar mogelijke veranderingen in het geslacht van wetenschapper, bedacht door kinderen.
Deze 78 studies bevatten samen de resultaten van ruim 20.000 kinderen van de basisschool tot en met de middelbare school. Op slechts 0,6 procent van de tekeningen, die zijn verzameld voor onderzoek tussen 1966 en 1977, was een vrouw afgebeeld. Maar wanneer er werd gekeken naar de tekeningen van vijftig jaar later, was maar liefst 28 procent van de getekende wetenschappers vrouw.
Een van de tekeningen, die is gebruikt voor het onderzoek, van een 10 jarig meisje.
Stereotype
Tijdens dit Amerikaanse onderzoek is alleen gekeken naar welk geslacht de wetenschappers ‘kregen’, maar ook of dit veranderde naarmate kinderen ouder werden. Uiteraard zijn niet dezelfde kinderen twee keer getest, maar wel is het percentage ‘getekende mannen’ uitgezet tegenover de leeftijd van de geteste kinderen en dat gaf een verrassend resultaat, zoals is te zien in onderstaande grafiek.
Links de jaartallen tegenover het percentage getekende mannelijke wetenschappers en rechts de leeftijd van de kinderen tegenover hetzelfde percentage. (Miller et al. 2018)
Naarmate kinderen ouder zijn, tekenen ze vaker een mannelijke wetenschapper. Bij kinderen jonger dan vijf jaar tekent ongeveer vijftig procent een vrouw, maar later wordt dat minder.
Onderzoeken vanaf 1980 geven aan dat 30 procent van de meisjes van zes jaar een mannelijke wetenschapper tekende en van de jongens 83 procent. Bij de leeftijd van 16 jaar stegen beide percentages: respectievelijk naar 75 en 98 procent.
Wereldbeeld
Wat zouden de oorzaken van deze resultaten kunnen zijn? Tekenen kinderen iemand die ze kennen en zijn er tegenwoordig nou eenmaal meer vrouwelijke wetenschappers? “In de VS of China misschien”, antwoordt cognitief psycholoog Mariska Kret (Universiteit Leiden). “Daar is het halen van een PhD ook veel normaler.”
Tekenen kinderen dan wetenschappers die ze zien in de media? Kret vindt dit onwaarschijnlijk. “Hoe vaak zie je nou vrouwelijke wetenschappers op de tv? Als er al een vrouw aan tafel zit bij bijvoorbeeld Pauw of Jinek, gaat het heel vaak om een ‘luchtig’ onderwerp en bijna nooit over een nieuwe wetenschappelijke ontdekking.”
Kinderen tekenen waarschijnlijk hoe ze zichzelf later zien. “Ze beelden datgene af dat past bij hun wereldbeeld”, zegt Kret. “Dingen die ze zich absoluut niet voor kunnen stellen zullen ze minder snel tekenen.”
Inhaalslag
Vrouwen zijn echter een enorme inhaalslag aan het maken. Er studeren namelijk nu al veel meer vrouwen af dan mannen. Mogelijk zijn de percentages in de nabije toekomst 50/50.
Kret plaatst hier wel een kanttekening bij. “Zonder het juiste beleid gebeurt het niet. Vrouwen moeten gesteund blijven worden en meer dan nu het geval is. Het is voor een vrouw in de wetenschap best lastig om dit te combineren met een gezinsleven. We zien dat terug aan de lage geboortecijfers onder hoger opgeleiden.”
Judi Mesman, hoogleraar Diversiteit in Opvoeding en Ontwikkeling (Universiteit Leiden) en één van de vier vrouwelijke hoogleraren van Athena’s Angels, lijkt het onwaarschijnlijk dat die percentages worden gehaald. “Een heel sterk stereotype van een wetenschapper is Albert Einstein, een iconisch figuur dat nog in heel veel beeldmateriaal als uitgangspunt wordt gebruikt. Of zo’n stereotype ooit is uit te bannen als het zich eenmaal zo sterk in het collectief geheugen heeft genesteld, is de vraag.”
Nederland
Deze onderzoeken zijn in Amerika uitgevoerd, maar hoe zouden de resultaten in Nederland zijn? Kret verwacht dat die minder rooskleurig zijn. “Qua emancipatie loopt Nederland internationaal gezien achterop. Het aantal vrouwelijke hoogleraren is erg laag. Zelfs in vakgebieden waar je dat niet zou verwachten, zoals psychologie.”
“Recentelijk – op internationale vrouwendag – zijn in de senaatskamer in Leiden een aantal portretten van mannelijke hoogleraren vervangen door vrouwelijke: een initiatief Athena’s Angels”, vertelt Kret. “Hiervoor hing daar maar één klein portret van een vrouw tussen allemaal mannen.”
Bronnen: Child Development, Nature News, Science Alert
Beeld: Vasilia Christidou
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!