Duinen kenmerkend voor onze aardbol? Nee hoor, de ijskoude dwergplaneet heeft ze namelijk ook.
Ze vormen een vrij typisch beeld van de Nederlandse kust: duinen. En hoewel lang werd gedacht dat duinen typisch zijn voor onze aardbol, weten we inmiddels beter: ook op Mars, Venus en Titan zijn duinen te vinden. Nu blijkt dat de ver van ons aardbolletje verwijderde dwergplaneet Pluto eveneens een duinlandschap heeft.
Methaanijs
Oké, echt duinen kun je deze ribbels niet noemen. Bovendien bestaan ze ook niet uit zandkorrels, maar uit deeltjes methaanijs, concluderen wetenschappers van de Universiteit van Plymouth. De duinen liggen 0,4 tot 1 kilometer uit elkaar en de deeltjes methaanijs hebben een diameter van tussen de 200 en 300 micrometer – wel dan weer net zo groot als zandkorrels.
De ribbels die je in het onderste gedeelte van de foto ziet, zijn de duinen van Pluto. © NASA/New Horizons
New Horizons
De duinen zijn in 2015 al vastgelegd toen NASA’s ruimtesonde New Horizons de historische scheervlucht maakte langs de planeet. Hij maakte toen de beroemde foto van Pluto waarop een groot hart is te zien. In het westelijke gedeelte van dat hart bevindt zich een vlakte genaamd Sputnik Planitia.
Toen hoofdonderzoek Matthew Telfer en zijn team beter in die beelden doken, zagen ze iets opmerkelijks: ribbels die erg op duinen leken. Maar hoe is dat mogelijk op een planeet waar de zwaartekracht en de luchtdruk veel lager zijn en waar het 230 graden Celsius onder nul is?
Sublimatie
De methaanijskorrels zijn ontstaan als gevolg van sublimatie (de directe faseovergang van een vaste stof naar gas), waarbij vaste stikstof is omgezet in gas. Het oppervlak van Pluto bestaat namelijk uit bevroren stikstof en methaan die verdampen als ze sterk genoeg worden verwarmd door de zon. Dit proces doet korrels van methaan vrijkomen. Maar dan ben je er nog niet, want je hebt nog wind nodig om de methaankorrels te vervoeren.
Telfer en zijn collega’s berekenden dat de duinen zich in een van de winderigste gebieden van Pluto bevinden met windsnelheden tot 10 meter per seconde (36 kilometer per uur) – snel genoeg om deeltjes in beweging te houden, want op Pluto heb je helemaal geen sterke wind nodig.
De (zwakke) wind voert de methaandeeltjes naar een gebied waar de Spoetnik Planitia eindigt, aan de voet van het aangrenzende ijsgebergte. In de loop van duizenden jaren creëert dit proces het soort duinen dat wordt afgebeeld door New Horizons.
Bovendien suggereert de analyse dat deze duinen niet altijd een onderdeel van Pluto zijn geweest. Het onderzoek toont aan dat de duinen ongeveer slechts 500.000 jaar oud zijn – en dat is jong in astronomische termen.
Bronnen: Science, BBC, New Atlas, de Volkskrant
Beeld: NASA
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!