Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Dankzij hun diepzwarte schubben valt een aantal vissoorten in de diepzee nauwelijks op. Een uiterst knap staaltje aanpassingswerk.
Van een mooi bord kun je niet eten. Dat weet de dragonfish (Idiacanthus atlanticus) dondersgoed. De onooglijke diepzeevis heeft zich dan ook knap aangepast aan zijn omgeving. Het dier heeft een ultrazwarte huid ontwikkeld die meer dan 99 procent van het licht dat op hem valt absorbeert. Hierdoor is de vis praktisch onzichtbaar voor de radar van hongerige roofdieren.
Daar is de dragonfish niet de enige in. Biologen identificeerden onlangs maar liefst 16 vissoorten die over dit knappe staaltje ‘stealth-werk’ beschikken. Dat schrijven ze in Current Biology.
Lees ook:
Stealth-vis
Waarom heeft een vis die een paar honderd tot zelfs een paar duizend meter onder het zeeoppervlak vertoeft überhaupt een donkere huid nodig? Zonlicht dringt daar immers niet door dus de vis is al slecht zichtbaar. Dat klopt, maar andere vissen hebben daar weer iets op bedacht: ze zenden bioluminescent licht uit. Zwemt een dragonfish bijvoorbeeld in de buurt van een diepzeehengelvis, dan is hij alsnog de dupe. Maar de dragonfish slaat terug, want zijn huidcellen, melanosomen geheten, bevatten een ultrazwart pigment.
Dat ontdekte een team van de Amerikaanse Duke University nadat het met een sleepnet en een op afstand bediend vaartuigje 39 diepzeevissen omhoog haalde. Dit deden de onderzoekers in de Baai van Monterey en de Golf van Mexico. Met een spectrometer maten ze vervolgens hoeveel licht elke vis reflecteerde. Maar liefst 16 vissoorten, waaronder dus de dragonfish, kaatsten minder dan 0,5 procent van het licht terug.
Melanosomen
De donkerste soort die ze vonden, een kleine zeeduivel, absorbeerde zoveel licht dat vrijwel niks werd gereflecteerd – slechts 0,04 procent. “Dit vermogen om zoveel licht op te nemen is tot nu toe nog maar bij een ander dier vastgesteld, bij de paradijsvogel”, zegt Christian Tudorache, bioloog en visfysioloog aan de Universiteit Leiden. “Zijn veren zouden zelfs nog meer licht absorberen.”
Het Duke-team bestudeerde de ultrazwarte vissenhuiden ook met een elektronenmicroscoop en ontdekte dat de melanosomen anders zijn gevormd en gerangschikt dan bij ‘normale’ zwarte vissen. Na een paar computermodellen te hebben opgesteld, waarbij verschillende vissenhuiden werden gesimuleerd, achterhaalden de onderzoekers dat deze ultrazwarte huidcellen de perfectie geometrie hebben om zoveel mogelijk licht te ‘vangen’.
Prooi en predator
Tudorache vindt het een knappe aanpassing van de vissoorten. “De adaptatie is het gevolg van miljoenen jaren evolutie. De ogen van diepzeevissen zijn gespecialiseerd in waarnemen met weinig licht, dus de vissen zien in het donker alsnog erg goed.” Maar de ultrazwarte soorten detecteren, is zelfs voor deze vissen een lastige opgave.
Bij de dragonfish werkt de zwarte huid zelfs in twee richtingen. Tudorache: “De dragonfish gebruikt de zwarte huid om niet op te vallen, maar zendt zelf ook bioluminescent licht uit.” Met dat licht probeert de vis zijn volgende hapje aan te trekken. “In zo’n barre omgeving als de diepzee ben je namelijk prooi en predator tegelijkertijd.”
“Die zwarte huid is dus niet alleen handig om zelf niet opgegeten te worden, maar ook om prooien in de val te lokken.” Wat die zien, is alleen het felle lampje en niet de vis die dat lokkende licht produceert. “De dragonfish absorbeert bijna al het bioluminescente licht dat hij zelf uitzendt. Anders belicht hij zichzelf en dat is natuurlijk niet de bedoeling als je predator bent.” Het dier heeft zelfs transparante tanden die geen licht weerkaatsen om zijn prooi niet af te schrikken. Adaptatie van de bovenste plank.
Bronnen: Current Biology (pdf), Duke University via EurekAlert!, Christian Tudorache (Universiteit Leiden)
Beeld: Karen Osborn, Smithsonian National Museum of Natural History.