Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Voor het ontwikkelen van de CRISPR-techniek mogen Jennifer Doudna en Emmanuelle Charpentier de Nobelprijs voor de scheikunde in ontvangst nemen.
In 2016 trachtte KIJK de winnaars van de Nobelprijs van dat jaar te voorspellen. Helaas zaten we er voor alle categorieën naast. We wisten bijvoorbeeld bijna zeker dat de Amerikaanse biochemicus Jennifer Doudna en de Franse microbioloog en geneticus Emmanuelle Charpentier de prijs in ontvangst mochten nemen, de bedenkers van de revolutionaire DNA-knutseltechniek CRISPR-Cas. Het gebeurde niet. Maar dit jaar wel!
Lees ook:
- Nobelprijs geneeskunde voor onderzoek naar hepatitis C
- Nobelprijs natuurkunde voor ‘donkerste geheimen van universum’
CRISPR
Sleutelen aan het DNA gebeurt al jaren. Maar in tegenstelling tot de andere technieken – die het tempo hebben van paard en wagen – maakt CRISPR-Cas DNA-bewerkingen met straaljagersnelheid mogelijk. Vóór het CRISPR-tijdperk – dat wil zeggen: tot 2013 – had je als onderzoeker zo’n vijf jaar nodig om tientallen genen in een cel te bouwen. Met CRISPR kan het in twee weken. En het trucje werkt ook nog eens bij alle microben, planten en dieren, inclusief mensen.
CRISPR-Cas werkt zo snel en efficiënt doordat de techniek het meeste werk door de cel zelf laat doen. Het Cas-gedeelte is een moleculair schaartje dat het DNA op een precieze plek openknipt; de cel gaat het vervolgens meteen repareren. Het gat vult hij daarna op met een DNA-code uit de CRISPR-module, die dan toch al voorhanden is. Klaar is Kees.
Kanker bestrijden
Op deze manier helpt de techniek onderzoekers razendsnel om DNA-reparaties uit te voeren en medische vragen te beantwoorden. Sinds Charpentier en Doudna deze knip-en-plak-techniek in 2012 ontwikkelden, hebben veel vakgebieden er al gebruik van gemaakt. Zo was hoogleraar stamcelbiologie in Utrecht, Hans Clevers, een van de eersten die CRISPR gebruikte: zijn team genas er opgekweekte darmen mee van taaislijmziekte.
Ook andere vragen over hoe ons genoom werkt om bijvoorbeeld kanker te bestrijden, krijgen dankzij de nieuwe techniek een enorme boost. Een paar genen in- of uitschakelen om te zien hoe een tumor reageert, is nu zo gepiept. Bovendien zijn plantenonderzoekers erin geslaagd om met behulp van CRISPR gewassen te ontwikkelen die bestand zijn tegen plagen en droogte.
Twee zeer terechte winnaars dus wat ons betreft. Maar goed, dat hadden we in 2016 eigenlijk al duidelijk gemaakt.
Bron: Nobelprize.org (PDF)