Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Voor het eerst hebben sterrenkundigen de grens van ons zonnestelsel in kaart gebracht, de zogenoemde heliopauze.
Een reusachtige ruimtebubbel die het zonnestelsel omhult, zich over tientallen miljarden kilometers uitstrekt en ons beschermt tegen schadelijke interstellaire straling; zo kun je de heliosfeer misschien wel het beste omschrijven. Ergens houdt dat gigantische gebied natuurlijk op; bij de zogeheten heliopauze. Maar waar is dat precies? Sterrenkundigen hebben nu voor het eerst een 3D-kaart gemaakt van die grens. Op dat punt worden zonnewinden tot stilstand gebracht door de interstellaire ruimte.
Lees ook:
Heliosfeer en -pauze
Nog even terug naar de heliosfeer. Deze bubbel wordt in stand gehouden door de interactie tussen de zonnewind – een stroom geladen deeltjes die onze moederster voortdurend uitstoot – en deeltjes afkomstig van andere sterren. De krachtige zonnewind houdt deze interstellaire sterrendeeltjes tegen, maar die tegendruk wordt minder naarmate de afstand tot de zon toeneemt. Op tientallen miljarden kilometers ontstaat daardoor een evenwicht: de interstellaire deeltjes van de zon en andere sterren ‘duwen’ even hard tegen elkaar.
Maar op een gegeven moment is de kracht van de zonnewind niet sterk genoeg meer en krijgt het interstellaire medium de overhand. Het punt waarop dat gebeurt, staat bekend als de heliopauze. De heliopauze, ook wel de ‘poort’ naar de interstellaire ruimte genoemd, is op zijn beurt weer de uiterste rand van de heliosheath: de grenslaag rond de heliosfeer.
IBEX-satelliet
Van die heliopauze hebben astronomen van het Los Alamos National Laboratory nu een 3D-kaart ontwikkeld. Daarvoor maakte het team gebruik van elf jaar aan gegevens – een hele zonnecyclus lang – die NASA’s Interstellar Boundary Explorer-satelliet (IBEX) verzamelde tussen 2009 en 2019. De kunstmaan is in 2008 gelanceerd en draait sindsdien in een zeer langgerekte baan om de aarde. IBEX is voorzien van twee deeltjesdetectors. Hiermee brengt hij in kaart wat zich afspeelt op de grens van de invloedssfeer van de zonnewind en de interstellaire ruimte.
Op die nieuwe 3D-kaart van de heliopauze, tevens de eerste, is te zien dat de kortste afstand tussen de zon en de grens van de zonnewind 120 astronomische eenheden (AU) bedraagt. (Eén astronomische eenheid staat gelijk aan de afstand van de aarde tot de zon). In de tegenovergestelde richting telt deze afstand maar liefst 350 AU.
Al jaren steggelen natuur- en sterrenkundigen over de heliopauze en waar deze grens zich nu precies bevindt. Deze gedetailleerde kaart, die het team publiceerde in The Astrophysical Journal, geeft daar antwoord op.
Bronnen: The Astrophysical Journal Supplemental Series, New Atlas, ScienceAlert
Beeld: NASA/IBEX