Samenwerkende sterrenkundigen hebben gezien hoe een immens zwart gat een complete ster verzwelgt. De restjes werden in een bundel precies richting de aarde gelanceerd.

Toen de Zwicky Transient Facility-telescoop in februari van dit jaar een raadselachtige lichtflits zag, schakelden sterrenkundigen snel andere telescopen in voor meer gedetailleerd onderzoek. Vervolgmetingen met de Very Large Telescope van de ESO lieten zien dat de Zwicky-telescoop een superzwaar zwart gat had waargenomen terwijl het een passerende ster opvrat.

Het gaat hier om een uiterst zeldzame waarneming, zeker omdat het zwarte gat zó ver van ons af staat dat het licht van de gebeurtenis er twee derde van de leeftijd van het heelal voor nodig had om ons te bereiken. Het is het verste voorbeeld van zo’n fatale maaltijd ooit gezien. Het onderzoek is verschenen in Nature.

Lees ook:

• Kun je levend een zwart gat bereiken?
• Superzwaar zwart gat trekt ster aan flarden

Getij

Wanneer een zware ster door zijn brandstof heen is, stort hij in tot een zwart gat. Deze zwarte gaten slokken alles om zich heen op: zelfs licht kan niet aan hun aantrekkingskracht ontsnappen. Je hebt ze in allerlei formaten, van het gewicht van de zon tot de superzware monsters van miljoenen keren dat gewicht in het centrum van sterrenstelsels.

Dergelijke superzware zwarte gaten zijn groot en sterk genoeg om complete langskomende sterren uiteen te rijten. Bij zo’n tidal disruption event (TDE) trekt de zwaartekracht harder aan de nabije kant van de ster, zodat het getij de ster uiteen trekt: spaghettificatie noemen sterrenkundigen dat. Een term die door Stephen Hawking in het leven is geroepen.

Terwijl de bulk van de ster in het zwarte gat stort, ontsnapt bij een klein deel van de TDE’s een restje van de ster in de vorm van een bundel gas, zoals waterstof en felle straling. Die bundel zendt naar alle kanten röntgen- en gammastraling uit. Als de bundel op het ijle gas botst dat zich tussen sterrenstelsels bevindt, komt zichtbaar licht vrij dat verder reist in de richting van de bundel. Alleen als je in het verlengde daarvan staat, zie je de TDE daarom als zichtbaar licht.

Zeldzaam

“We hebben tot nu toe pas een handjevol TDE’s met zulke bundels gezien”, vertelt onderzoeksleider Nial Tanvir van de Universiteit van Leicester in het Verenigd Koninkrijk. Sterrenkundigen zijn daarom razend benieuwd naar waarnemingen van zulke gebeurtenissen om meer te leren over hoe die bundels ontstaan en waarom dat maar zo zelden gebeurt, staat in het persbericht van de ESO.

Omdat de bundel bijna precies naar de aarde wijst, is het ook voor het eerst dat het verschijnsel in zichtbaar licht is ontdekt. Vorige waarnemingen zagen TDE’s vooral in de vorm van gamma- of röntgenstraling, een teken dat de bundel niet richting de aarde wees. Mede-onderzoeker Daniel Perley aan de Liverpool John Moores-universiteit in het Verenigd Koninkrijk is daarom opgetogen over de vondst: dit betekent dat er meer manieren zijn om TDE’s te vinden dan bekend, wat meer opties geeft om deze zeldzame gebeurtenissen te onderzoeken.

Alles goed en wel, als onze eigen zon maar niet in een zwart gat dondert.

Bronnen: Nature, ESO

Beeld: Artistieke impressie van een supermassief zwart gat dat een ster opslokt. © Carl Knox – OzGrav, ARC Centre of Excellence for Gravitational Wave Discovery, Swinburne University of Technology

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!