Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een moederorka blijft haar zonen lang verzorgen, ook als ze al volwassen zijn. Dit gaat ten koste van haar eigen kans op extra nakomelingen.
Je bent volwassen, maar je moeder zet nog steeds elke dag het eten op tafel. Tegen zo’n relaxed leven zeggen maar weinig mensen ‘nee’. Ook mannetjesorka’s niet. Dat ze echte moederskindjes zijn, weten biologen al jaren. Maar onderzoekers van het Centre for Whale Research (CWR) hebben recent ontdekt dat er voor moederorka’s een prijskaartje hangt aan dit gedrag. Zo lang blijven zorgen voor haar zoon gaat namelijk ten koste van de kans om nog meer kalfjes te krijgen.
Lees ook:
Bekende troep
CWR-onderzoeksdirecteur Michael Weiss en zijn team deden de ontdekking in een groep orka’s die voor de kust van Noord-Amerika leeft. Het CWR houdt deze troep al jaren in de gaten, daarom waren er uitgebreide gegevens over de groepssamenstelling beschikbaar. Zo konden de onderzoekers uitvissen wat voor prijs een moederorka moet betalen om voor haar volwassen kinderen te blijven zorgen.
En dat is een hoge prijs, zo blijkt. Een zoon blijven verzorgen, zelfs nadat hij volwassen is geworden, is namelijk een hele klus. Naast dat opvoeden uitputtend is, krijgt de moeder vermoedelijk zelf ook minder voedsel binnen omdat ze alles deelt met haar zoon.
Elke levende zoon halveert de kans dat de moeder dat jaar succesvol een nieuw kleintje voortbrengt. Volgens de onderzoekers blijft de zoon ditzelfde effect hebben tot een leeftijd van zeker achttien jaar. De moeder verkiest dus haar huidige zoon boven toekomstige kalfjes. Volgens het team is een opoffering van deze grootte heel zeldzaam in het dierenrijk.
Jip Vrooman, mariene bioloog aan Wageningen Marine Research, vindt het een interessante ontdekking: “Dit soort dingen zijn in eerste instantie altijd verrassend, omdat ze een beetje tegen-intuïtief zijn. Het lijkt op het eerste gezicht inefficiënt om heel veel tijd en energie in één nakomeling te stoppen, in plaats van zelf meer nakomelingen te krijgen. Toch zien we dit bij veel meer dieren, waaronder de mens.” Het vergroten van de overlevingskans van een klein aantal nakomelingen, in plaats van veel nakomelingen krijgen, is dus ook een succesvolle voortplantingsstrategie. “Wat hier wel bijzonder is”, zegt Vrooman, “is dat dit heel specifiek voor zonen geldt, en dat het opvoeden aanhoudt nadat ze al lang en breed volwassen zijn.”
Oogappeltjes
Moederorka’s gaan anders met hun dochters om. Zodra die de vruchtbare leeftijd (ongeveer 13 jaar) bereiken, deelt hun moeder geen eten meer met ze. Ze moeten dan hun eigen boontjes doppen. Maar waarom legt een moeder haar zoon zo in de watten, en haar dochter niet?
De onderzoekers hebben daar een verklaring voor. Kalveren van een dochter blijven namelijk in dezelfde troep. Zij kunnen concurreren om voedsel met de kalveren van ‘oma’. Als een mannetje zich daarentegen voortplant, dan doet hij dat meestal met een vrouwtje van een andere troep. Dat kalf wordt daar gevoed. “Vanuit een evolutionair standpunt is het dus niet zo vreemd dat een moederorka extra zorgt voor haar zonen”, zegt Weiss. “Haar genen worden nog steeds doorgegeven aan kleinkinderen, maar er ontstaan geen extra bekjes om te voeden.”
Het onderzoek van Weiss en zijn collega’s, gepubliceerd in Current Biology, laat zien hoe bijzonder de relatie is tussen een moederorka en haar zoon. Bovendien draagt het onderzoek een steentje bij aan het behoud van diersoorten. De onderzochte groep orka’s wordt namelijk kritisch bedreigd. Vrooman: “Als het krijgen van zonen de directe voortplanting en dus het aantal nakomelingen zo sterk vermindert als de onderzoekers beschrijven, kan dat op den duur problematisch worden voor zo’n kleine populatie. Het aantal dieren kan dan onder een bepaald niveau komen waarbij de populatie zichzelf niet meer in stand kan houden.” Nieuwe kennis rondom opvoed- en voortplantingsgedrag kan daarom het verschil maken.
Update 28 februari 2023: Dit artikel is verder uitgebreid met citaten van mariene bioloog Jip Vrooman (Wageningen Marine Research).
Bronnen: Current Biology, Live Science, BBC
Beeld: Pixlr