Waar komt de zwaartekracht vandaan? De Nederlandse natuurkundige Erik Verlinde bedacht een controversiële en complexe theorie om die vraag te beantwoorden. KIJK presenteert zijn idee als bouwpakket.

Waarom vallen dingen? Isaac Newton beantwoordde deze vraag, en na hem Albert Einstein met zijn algemene relativiteitstheorie, en na hem duizenden theoretisch natuurkundigen met hun snaartheorie. Alleen past het antwoord nog altijd niet helemaal lekker bij de rest van de natuurkunde. Maar nu misschien wel, dankzij de Nederlandse theoretisch natuurkundige Erik Verlinde. Hij bedacht een nieuwe verklaring, waarin zwaartekracht geen fundamentele natuurkracht meer is.

In januari 2010 plaatste de gevestigde wetenschapper een tekst online met de prikkelende titel On the origin of gravity and the laws of Newton. Het maakte een stroom van reacties en vervolgpublicaties los, van uiterst sceptisch tot voorzichtig lovend. Verlinde publiceerde een iets aangepaste versie van zijn artikel in het Journal of High Energy Physics en kreeg de Spinozapremie van 2,5 miljoen euro om zijn idee (zelf spreekt hij liever nog niet van ’theorie’) verder uit te werken. “Het kan nog wel enkele jaren duren voordat er precieze berekeningen en een verdere verduidelijking van alle concepten zijn”, vertelde hij KIJK. “Maar het gaat goed met het idee. Echt onoverkomelijke bezwaren heb ik nog niet gehoord.”

Net als het artikel behelsde ons gesprek met Verlinde een overdonderende stroom ideeën uit bijna de hele natuurkunde. Geen lichte kost, zelfs niet voor deskundigen. En wie het écht wil begrijpen, zal naast interesse en intelligentie ook het geduld en de toewijding moeten hebben die van de nieuweling een theoretisch natuurkundige maken. Een beetje zoals een meubelmaker jaren zwaluwstaarten en krukjes knutselt voordat hij aan zijn eerste hemelbed toe is.

Maar voor de KIJK-lezer die daar geen tijd voor heeft, presenteren wij Verlindes idee hierbij als IKEA-meubel. Zes losse onderdelen met een relatief simpel ontwerp, die de lezer zelf in elkaar kan passen. Compleet met cijfertjes in de tekst die verwijzen naar de andere onderdelen. Wie alles mentaal aan elkaar weet te schroeven, snapt Verlindes idee. Althans, de instapversie: zwaartekracht is niet de fundamentele natuurkracht waar hij jaren voor is aangezien, maar een verschijnsel dat de som der delen ontstijgt. Een beetje als de druk van een gas, de files op de Nederlandse wegen of de romantische stemming bij een kaarslichtdiner: wel degelijk echt, maar nergens precies aan te wijzen in de losse onderdelen waaruit het ontstaat.

Dit is het begin van een artikel uit KIJK 4/2012, in de winkel van 9 maart tot en met 5 april.

Meer informatie:

• Erik P. Verlinde: On the origin of gravity and the laws of Newton
• Gratis toegankelijke pre-print van hetzelfde artikel op ArXiv.org

Tekst: Bruno van Wayenburg

Beeld: Mr. Pen