Op 15 oktober in 1582 wisselden we de juliaanse kalender in voor de gregoriaanse variant, die we tot op de dag van vandaag gebruiken.

Sinds 45 voor Christus maakten Europa en andere christelijke gebieden in de wereld gebruik van de juliaanse kalender. Deze kwam echter niet heel nauwkeurig overeen met het tropische jaar, de tijd die de aarde nodig heeft om één rondje om de zon te maken. Met een verschil van elf minuten zorgde dit ervoor dat Pasen steeds later in het tropische jaar viel, verder van het daadwerkelijke begin van de lente.

Dit wilde paus Gregorius XIII corrigeren om zo Pasen, een van de belangrijkste christelijke feesten, weer in lijn te brengen met de lente-equinox. Dat is het moment in het jaar waarop de zon recht boven de evenaar staat. Hij liet de gregoriaanse kalender ontwikkelen door een groep astronomen, onder leiding van de Italiaanse Aloysius Lilius.

Meer Vandaag in…

• 12 oktober 1492: Christoffel Columbus ‘ontdekt’ Amerika
• 13 oktober 1943: Italië verklaart de oorlog aan ex-bondgenoot Duitsland
• 14 oktober 1947: de geluidsbarrière wordt voor het eerst doorbroken

Schrikkeljaar

In de juliaanse kalender is elk jaar dat deelbaar is door vier een schrikkeljaar. In de nieuwe, gregoriaanse kalender worden jaren die deelbaar zijn door 100 uitgezonderd van deze regel, tenzij ze ook deelbaar zijn door 400. Zo was het jaar 2000 wel een schrikkeljaar, maar zal het jaar 2100 dat niet zijn.

Door dit verschil heeft de juliaanse kalender gemiddeld 365,25 dagen per jaar, terwijl de gregoriaanse gemiddeld 365,2425 dagen heeft. Om de afwijking van de voorgaande eeuwen te corrigeren werden er tien dagen overgeslagen bij het ingaan van de gregoriaanse kalender. Donderdag 4 oktober 1582 ging over in vrijdag de vijftiende.

Wereldwijde warboel

De wissel zorgde op sommige momenten wel voor verwarring. Wereldwijd werd de kalender op verschillende momenten pas daadwerkelijk ingevoerd. In opdracht van de Paus namen katholieke gebieden sneller de kalender aan dan meer terughoudende, protestantse plekken.

Zelfs binnen Nederland varieerde dit. Het zuiden begon al in december van 1582 aan de gregoriaanse kalender. Holland volgde een aantal weken later. In de overige gebieden van Nederland liet het invoeren aanzienlijk langer op zich wachten, deze stapten pas in het jaar 1700 over. Het Europese land dat als állerlaatste de wissel maakte was Griekenland, in 1923.

Bepaalde historische gebeurtenissen staan door de wissel op verschillende manieren geregistreerd. Rusland bleef de juliaanse kalender bijvoorbeeld tot 1918 gebruiken. Hierdoor staat in onze geschiedenisboeken dat de Russische Revolutie van 1917 van maart tot november duurde. Raadpleeg je een Russische bron, dan vertelt deze je dat de opstand van februari tot en met oktober plaatsvond.

Beter, maar niet perfect

De grootste voordelen van de gregoriaanse kalender waren de precisie en de praktische toepassing voor seizoensgebonden activiteiten, zoals de landbouw. Toch is de gregoriaanse kalender ook niet perfect. Per duizend jaar loopt hij 0,3 dagen achter op de zon, maar op korte termijn is dit verschil klein genoeg om geen dringende praktische problemen te veroorzaken. Mogelijk kunnen toekomstige generaties nieuwe correcties invoeren, zoals het overslaan van een schrikkeljaar. Maar dat is een probleem voor later.

Bron: Historianet, Timeanddate, Britannica

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!