Zoals bekend is een stukje van Spanje in Britse handen: Gibraltar. En zo zijn er nog wel meer voorbeelden van delen van een land die in een ander land liggen, met het nodige geruzie als gevolg. Welkom in de wondere wereld van de exclaves. In deze aflevering van Geografische gekkigheid: Washingtons sjoemelgevangenis.

War on terror

Al sinds het begin van de twintigste eeuw hebben de Verenigde Staten een militaire basis aan het oostelijke puntje van Cuba. Als een uitvloeisel van de Spaans-Amerikaanse Oorlog van 1898 – die met groot gemak door de Amerikanen werd gewonnen – pachtten de VS voor een schamele 2000 dollar per jaar een 116 vierkante kilometer groot stuk grond van de voormalige Spaanse kolonie Cuba. Dat werd een marinebasis, en dat bleef het ook toen Cuba in 1959 een communistisch bewind kreeg.

Maar enkele maanden na de aanslagen van 11 september 2001 en de Amerikaanse inval in Afghanistan kreeg ‘Gitmo’ er ineens een taak bij: de exclave werd een gevangenis voor terreurverdachten. President George W. Bush maakte hierbij handig gebruik van de bijzondere rechtspositie van het gebied. Want hoewel de basis door de VS wordt gebruikt, valt hij onder de soevereiniteit van Cuba. Dat betekent dat de Amerikaanse rechtsregels er niet gelden.

Al snel gold de exclave op Cuba als hét symbool van de brute kracht waarmee de Amerikanen hun war on terror voerden. Zo’n 780 gevangenen werden er zonder vorm van proces opgesloten, van wie een groot deel ook nog eens te maken kreeg met martelingen. Waterboarding, slaapdeprivatie en eenzame opsluiting waren er aan de orde van de dag. Een deel van de gevangenen bleek bovendien volstrekt onschuldig.

Kankerbehandelingen en zitdouches

Gedurende zijn twee ambtstermijnen probeerde Barack Obama de gevangenis te sluiten, maar dat lukte hem niet helemaal; er zitten nog altijd zo’n veertig verdachten achter slot en grendel. Donald Trump dreigde er gevangengenomen IS-strijders heen te sturen. “Ga me niet vertellen dat marteling niet werkt”, zei hij in 2016 tijdens zijn verkiezingscampagne.

En de gevangenen? Die worden langzaam maar zeker steeds ouder. Twee jaar geleden vroeg de kampcommandant van Guantanamo Bay zich zelfs hardop af of hij binnenkort kankerbehandelingen moet laten uitvoeren en zitdouches moet installeren omdat hij ernstig zieke gevangenen niet voor een behandeling naar het Amerikaanse vasteland mag sturen. Een dag later werd hij ontslagen “wegens gebrek aan vertrouwen in zijn leiderschap”.

Tekst: Merijn van Nuland

Beeld: Joe Raedle/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!