Niet alleen honden, maar ook ratten kunnen goed ruiken. En dus worden ze nu ingezet om onder meer olifantenivoor te detecteren.

Drugs, explosieven, landmijnen, mensen onder het puin na een ramp. Honden ruiken het allemaal. Maar wist je dat ratten dit ook kunnen? Onderzoekers van de in Tanzania gesitueerde non-profitorganisatie APOPO hebben nu ratten opgeleid tot speurdieren die illegale dierlijke of plantaardige handelswaar kunnen vinden. Ze publiceerden erover in Frontiers in Conservation Science.

Lees ook:

• Nieuw-Zeeland wil alle ratten uitroeien om vogels te redden
• Invasieve ratten veranderen het gedrag van vissen
• Bewegen ratten écht met het ritme van de muziek mee?

Trainen en belonen

De speurratten heten Kirsty, Marty, Attenborough, Irwin, Betty, Teddy, Ivory, Ebony, Desmond, Thoreau en Fossey. Een paar van hen zijn vernoemd naar voorvechters voor natuurbehoud. De dieren zijn gambiahamsterratten, die tot 45 centimeter groot en 1,5 kilogram zwaar kunnen worden.

De knaagdieren werden in drie fases getraind. Eerst moesten ze hun neus enkele seconden in een hol houden met daarin een doelwitgeur, zoals olifantenivoor, neushoornhoorn, de schubben van een schubdier (zie hierboven) of M’pingo, een zeldzame Afrikaanse boom. Deden de ratten dat goed, dan kregen ze een beloning in de vorm van een smakelijk snoepje.

Goed geurgeheugen

In de volgende fase introduceerden de onderzoekers niet-doelwitgeuren, zoals elektrische bedrading, koffiebonen en waspoeder. Dat zijn spullen die vaak door criminelen worden gebruikt om hun illegale handelswaar te camoufleren. De ratten leerden – opnieuw via beloningen – deze geuren te negeren.

Ten slotte werden de dieren na vijf of acht maanden niet te zijn blootgesteld aan de geuren, opnieuw getest. Ze bleken die proef glansrijk te doorstaan, wat volgens de onderzoekers bewijst dat ratten op het gebied van geurgeheugen het net zo goed doen als speciaal daarvoor opgeleide honden. Aan het einde van de training wisten acht van de elf ratten minstens vier bekende smokkelwaren uit de natuur te vinden tussen 146 niet-doelwitgeuren.

Balletje met alarm

Er bestaan natuurlijk ook screenings-tools die hetzelfde kunnen, maar deze zijn duur en tijdrovend. Volgens APOPO zijn de speurratten kostenefficiënter. Ze kunnen bijvoorbeeld makkelijker in krappe ruimtes tussen vaten en pakken kruipen en in ventilatiesystemen van verzegelde containers komen.

Maar zover zijn we nog lang niet. Hoewel deze studie bewijst dat ratten net zo goed als honden kunnen worden getraind om specifieke geuren te herkennen, zijn er nog wel wat beperkingen. Zo kun je een lab-omgeving natuurlijk niet echt vergelijken met doorsluisplekken voor illegale dieren- of plantenhandel, zoals vliegvelden of havens.

Binnenkort willen de onderzoekers dat wel gaan testen. De ratten zullen dan speciale vestjes dragen met daaraan een balletje bevestigd. Wanneer de dieren een doelwitgeur ruiken, zullen ze het balletje pakken waarna die een piepgeluid afgeeft. Dat alarmeert de begeleider van de rat dat het dier iets op het spoor is. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Bronnen: Frontiers in Conservation Science, Frontiers via EurekAlert!

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!