Genetisch onderzoek levert bewijs dat in de ijzertijd in het oude Brittannië het land via de vrouwelijke lijn werd doorgegeven en dat echtnoten bij hun vrouw introkken.

In de moderne samenleving bestaan maar weinig plekken waar vrouwen posities van invloed bezetten. Dat is niet altijd zo geweest. De Romeinen keken tijdens hun verovering van het Britse eiland in het jaar 43 bijvoorbeeld verbaasd op dat Keltische legers soms werden geleid door vrouwen (Boutica en Cartimandua waren de bekendste).

Omdat Romeinen niet altijd als betrouwbare schrijvers te boek staan, was het lang de vraag of Britse vrouwen inderdaad zo veel macht hadden als werd beweerd. Maar een internationaal team van archeologen en genetici komt nu tot de conclusie dat er in ijzertijd-Brittannië wel degelijk plekken waren waarbij vrouwen hun stempel op de samenleving drukten. De resultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Nature.

Lees ook:

• Verzetsvrouwen die in ons collectief geheugen moeten staan
• Internationale Vrouwendag: acht vrouwelijke uitvinders
• Een ode aan de vrouwelijke wetenschappers

Verwantschappen nagaan

De onderzoekers, onder leiding van Lara Cassidy van het Trinity College Dublin, kregen de beschikking over DNA-monsters van een goed bewaard gebleven ijzertijdbegraafplaats in Dorset, Zuid-Engeland. Aan de hand van een genetische analyse reconstrueerden ze een familieboom.

“Vrij recent is de IBD (Identity By Descent)-analyse een belangrijk instrument geworden in de genetica”, vertelt archeoloog Harry Fokkens van de Universiteit Leiden. “De techniek laat zien in welke mate er overlappende stukjes DNA zijn en dus hoe groot de verwantschap is. Dat wordt gemeten in generaties tot elkaar, zowel horizontaal (verre neven en nichten) als verticaal (grootouders et cetera).”

Matrilineaire afstamming

Cassidy en collega’s ontdekten dat de meeste leden van de begraven boerengemeenschap in Dorset verwant waren aan één enkele vrouw, die enkele eeuwen daarvoor leefde. Opvallend genoeg konden er nauwelijks verwantschappen via de mannelijke lijn worden vastgesteld.

Dit betekent dat er tijdens de late ijzertijd in dit deel van Engeland een matrilineaire afstamming gold. Oftewel: een afstammingsbepaling waarbij dochter en zoon lid worden van de afstammingsgroep van de moeder. En dat het overerven van het land eveneens via de vrouwelijke lijn ging.

Ook denken de onderzoekers dat mannen na hun bruiloft bij de vrouw en haar familie ging inwonen. En niet andersom dus, zoals vaak wordt gedacht. Dit fenomeen wordt matrilokaliteit genoemd.

Hetzelfde patroon

Zowel de matrilineairiteit als de matrilokaliteit bleek niet beperkt te zijn tot Dorset. Cassidy en haar team doorzochten de genetische gegevens van andere ijzertijdbegraafplaatsen in Engeland en vonden steeds hetzelfde patroon.

Vaak stamden vele leden van een ijzertijd-gemeenschap af van een zeer kleine groep vrouwelijke voorouders. In Yorkshire was de matrilineaire afstamming zelfs al vanaf 2400 jaar geleden begonnen.

Bestaanszekerheid

“Dit is een buitengewoon interessant onderzoek van gerenommeerde onderzoekers”, geeft Fokkens aan. “Ik kan me zeker vinden in de conclusie dat matrilineairiteit is aangetoond, en een belangrijke aanwijzing is voor het belang van de vrouwelijke bloedlijnen in late ijzertijd-gemeenschappen in het oude Brittannië.”

De onderzoekers noemen ook belangrijke redenen waarom dit juist in de ijzertijd optreedt. Fokkens kan zich daar wel in vinden. “De rol van vrouwen in essentiële onderdelen van het bestaan in boerensamenlevingen (denk aan productie van kleding, zaaien, oogsten, zorg voor kinderen) is, hoewel vaak onderbelicht, heel groot.”

“Dat is nog eens extra het geval als mannen steeds meer op oorlogspad zijn, zoals rond de verovering van Brittannië door de Romeinen”, vervolgt hij. “Dan hangt bestaanszekerheid, en ook overerving van landbouwrechten, veel meer af van de vrouwelijke lijn dan van de mannelijke.”

Bronnen: Nature, Trinity College Dublin via EurekAlert

Beeld: Bournemouth University

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!