Je zou het zelf waarschijnlijk nooit toegeven, maar onderzoek zegt dat iedereen racistische vooroordelen heeft. En gevoelig is voor de traditionele man/vrouw-beelden. Waar komen deze stereotypes vandaan? En wat kun je ertegen doen? Het antwoord op die laatste vraag is makkelijk: dit artikel lezen.
Op 5 april 1968 besluit een basisschoollerares uit het Amerikaanse Riceville om een van de bekendste experimenten aller tijden uit te voeren. De avond daarvoor zag ze op televisie het verontrustende nieuws dat de zwarte activist Martin Luther King was doodgeschoten op het balkon van het Lorraine Motel in Memphis, Tennessee. Terwijl elders in het land de rellen uitbreken, zint Jane Elliott op een manier om racisme en vooroordelen bespreekbaar te maken voor de kinderen in haar klas. Het idee is simpel, briljant en eng tegelijk: ze is van plan om de kids zélf racistisch te maken; ze wil hen laten discrimineren op basis van oogkleur.
Volstrekt willekeurig deelt ze haar leerlingen op in twee groepen: de superieure en slimme ‘blauwogen’ versus de minderwaardige en domme ‘bruinogen’. De eerste kliek krijgt privileges zoals een langere pauze, de tweede club wordt letterlijk achtergesteld en moet op de laatste rijen plaatsnemen. Het duurt niet lang voordat de kinderen volledig meegaan in het verhaal: blauwogen worden bazig en arrogant, bruinogen timide en onderdanig. De eersten gaan beter presteren, de laatsten gaan het slechter doen. Voordat Elliott uitlegt wat er écht aan de hand is, ziet ze hoe een klaslokaal vol 8-jarigen in één dag verandert in een gesegregeerde minimaatschappij waarin men elkaar het licht in de ogen niet gunt.
Het project kreeg veel publiciteit en vormde het begin van wat nu ‘diversiteitstraining’ wordt genoemd. Elliott herhaalde de proef met scholieren, studenten en volwassenen; ze verscheen in boeken, talkshows en documentaires. Het kwam haar op beschuldiging van kindermishandeling te staan en het werkelijke effect op de deelnemers is nog altijd onduidelijk, maar haar concept blijft intrigeren. Het roept de vraag op: is iedereen inderdaad zo makkelijk aan te zetten tot hokjesdenken?
Helaas is het antwoord simpel: ja. Ook jij bent een racist en een seksist. Dat ben je automatisch, maar misschien is er wel iets aan te doen.
Dit is het begin van een artikel, te vinden in KIJK 5/2013. Dit nummer ligt in de winkel van 5 april tot en met 2 mei.
Meer informatie:
- Doe zelf de Nederlandstalige IAT van Harvard
- John en Sandra Condry: Sex differences. A study of the eye of the beholder (PDF)
- De Emancipatiemonitor 2012 van het SCP en het CBS
- The evolution of intergroup bias. Perceptions and attitudes in rhesus macaques (het ‘IAT-onderzoek’ onder resusaapjes; PDF)
- Kerry Kawakami e.a.: Just say no (to stereotyping) (de test of je vooroordelen af kunt leren door ‘nee’ te zeggen; PDF)
- Sabine Jansen en Thomas Spijkerboer: Fleeing homophobia (‘nep-homo’s’ mogen het land niet in; PDF)
Tekst: Rik Peters
Beeld: Vijselaar en Sixma