Over de Eerste Wereldoorlog zijn al heel wat boeken volgeschreven. Toch weet Rick Blom de aandacht te trekken met zijn Honger! Een geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog. Hij levert namelijk niet het zoveelste overzicht van The Great War, maar concentreert zich op één aspect: het eten.
Wat kregen de troepen onderweg en in de loopgraven te eten? Hoe beïnvloedde dat hun prestaties, en daarmee het verloop van de oorlog? Hoe werden al die maaltijden, hoe karig ook, aangevoerd? En hoe reageerde het thuisfront op de toenemende schaarste aan levensmiddelen?
Tekenend voor de grote invloed die de voedselvoorziening kan hebben, was de opmars van de Duitsers in 1914. De bevoorrading kon de mannen niet bijbenen, schrijft Blom, waardoor ze hongerig en afgemat bij de rivier de Marne aankwamen: het sein voor de Fransen en de Engelsen om eindelijk terug te kunnen slaan. Ook aan het eind van de oorlog, toen Duitsland het tij probeerde te keren met Operatie Michaël, speelde de honger de krijgsmacht parten. De troepen bleken de vijand minder interessant te vinden dan de voorraden die ze hadden achtergelaten, wat het offensief bepaald niet ten goede kwam.
Dat soldaten zo op het Britse eten sprongen, is geen wonder als je bedenkt met wat voor rantsoenen ze gewoonlijk genoegen moesten nemen. Er waren maaltijden met gedroogde groenten die zo slecht waren dat ze prikkeldraad of veldschade werden genoemd, aldus Blom. Voedsel kwam natgeregend, onder de modder of uren te laat in de linies aan. Dan waren de etenhalers door vijandelijk vuur opgehouden of in het holst van de nacht in het kronkelige, onoverzichtelijke loopgravenstelsel verdwaald en zo op de vijand gestuit. En als ze in het donker met hun ketels soep, oude melkbussen of jamemmers struikelden, ging vaak meer dan de helft van hun vracht verloren. Soms kwam er niets. Geen snippertje vlees, geen aardappelen en geen soep.
Intussen had ook de burgerbevolking het niet makkelijk. Allerlei producten waren steeds slechter te krijgen, wat bijvoorbeeld in Duitsland leidde tot ersatz-brood met zaagsel, dat bepoederd werd met kalk in plaats van bloem. Ook werden onze oosterburen behoorlijk creatief met koolraap; zo deden recepten de ronde van koolraapsoep, koolraapsalade en koolraappudding.
Wie Honger! in huis haalt, hoeft het trouwens niet alleen bij lezen te houden. In het boek staan ook een aantal authentieke recepten die de soldaten destijds kregen voorgeschoteld, zoals gebakken lever met uien, bruine meelsaus en kamelen- of koeienmaag met ragout. Let bij het klaarmaken van deze gerechten wel op de hoeveelheden. Voor je het weet, heb je een pan op het vuur staan met voer voor honderd hongerige soldaten.
Deze boekbespreking verscheen oorspronkelijk in KIJK 11/2008.