Precies een jaar geleden kwam in Noord-Afrika en het Midden-Oosten een ongekende serie opstanden op gang: de Arabische Lente. Door allerlei oorzaken en toevalligheden was de tijd plotseling rijp voor revolutie. En nu…? Zowel de opstandelingen als de deskundigen weten het eigenlijk nog niet.

Het Arnousplein is een van de belangrijkste plekken in de Syrische hoofdstad Damascus. Jeugdige activisten maken via Facebook bekend dat er op 29 augustus 2011, aan het einde van de ramadan, op het plein iets tegen het bewind van president Bashar al-Assad zal worden gedaan. De Syrische geheime dienst pikt dat natuurlijk op en zorgt ervoor dat op de bewuste avond extra manschappen aanwezig zijn.

Maar er verschijnen geen demonstranten. Wel klinkt op een gegeven moment van het dak van een hoog gebouw aan het plein keihard het populaire protestlied Rot op, Bashar! Zodra duidelijk is waar het lawaai vandaan komt, stormen de agenten het betreffende gebouw binnen. Ze kunnen alleen via een trap op het dak komen. Maar doordat de treden van die trap met olie spekglad zijn gemaakt, duurt het behoorlijk lang voordat de mannen boven zijn en de daar geplaatste geluidsinstallatie eindelijk tot zwijgen brengen.

Petra Stienen hoorde van deze politieke kwajongensstreek, uitgevoerd onder de noemer ‘Free Speakers of Arnous’, toen ze een paar maanden geleden in de Libanese hoofdstad Beiroet was. “Iedereen had het erover. Het verbaast me dat het door de westerse media helemaal niet werd opgepikt.” Stienen is arabist en werkte van 1995 tot 2004 als diplomaat op de Nederlandse ambassades in Cairo en Damascus, waar ze zich vooral bezighield met mensenrechtenkwesties. In 2008 publiceerde ze het boek Dromen van een Arabische lente. Een profetische titel, zo lijkt het nu.

“Dat wordt vaker gezegd. Maar ik kom sinds 1985 in de Arabische wereld en ik voelde al heel lang dat er iets broeide onder de oppervlakte. Als je met mensen sprak, merkte je dat ze snakten naar verandering. Op kleine schaal werd er verzet gepleegd tegen die regimes. Iemand richtte bijvoorbeeld de eerste onafhankelijke bibliotheek van Damascus op. Behalve de activisten wilden ook sommige zakenlui het op een andere manier aanpakken. En nadat die jongen zichzelf in brand had gestoken, gingen ze in de Arabische steden met honderdduizenden tegelijk de straat op.”

Dit is het begin van een artikel uit KIJK 1/2012, in de winkel van 16 december 2011 tot en met 12 januari 2012. De tekst werd geschreven door Leo Polak.

Beeld: ANP