Ooit vergde het vervalsen van een schilderij of het retoucheren van een foto eindeloos geduld en een flinke portie talent. In ons Photoshop-tijdperk is beeldmanipulatie een fluitje van een cent. Maar pas op: van elke pixel, bewerkt of niet, valt de maker te achterhalen.

Juni 2005, de Koreaanse professor Hwang Woo-Suk publiceert een baanbrekend artikel in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Science. Hierin zijn elf microscopische afbeeldingen te zien van gekloonde stamcellen van menselijke embryo’s: een enorme vooruitgang in het stamcelonderzoek. Maar op 12 januari 2006 wordt de publicatie teruggetrokken. Negen van de elf gekloonde cellen bleken met de computer gemaakte vervalsingen. En juist die afbeeldingen waren onderdeel van het bewijs voor succesvolle stamcelklonen.

Helaas is bovenstaande situatie geen incident. Mike Rossner, directeur van The Rockefeller University Press, schat in dat 20 procent van de manuscripten die zijn tijdschriften accepteren minimaal één afbeelding bevat die op een incorrecte manier is bewerkt. Hoewel zijn uitgeverij nieuwe procedures in het leven heeft geroepen en software heeft aangeschaft die het makkelijker maakt om beelden met elkaar te vergelijken, lijkt het er niet bepaald op alsof beeldfraude in wetenschappelijke publicaties afneemt. Het aantal is de laatste jaren constant en zal in de toekomst nog steeds een probleem blijven, denkt Rossner.

Niet alleen in wetenschappelijke publicaties is beeldfraude een probleem. Ook in nieuwsmedia worden soms beelden gemanipuleerd om hun effect te versterken. Neem bijvoorbeeld een foto van een raketlancering, geleverd door het mediabureau van de Iraanse Revolutionaire Garde. Op de bewuste plaat zijn vier raketten te zien die worden afgeschoten. Maar uit een foto van een omstander blijkt dat slechts drie van de vier raketten het luchtruim hebben gekozen. De vierde faalde en is er daarom door de Iraniërs ‘bijgeshopt’.

Op deze foto van het mediabureau van de Iraanse Revolutionaire Garde zijn vier raketten te zien... (Foto: AFP/ANP)

...maar in werkelijkheid werden maar drie raketten succesvol gelanceerd. (Foto: AFP/ANP)

Dit is het eerste deel van een artikel uit KIJK 10/2011, in de winkel van 26 augustus tot en met 22 september.

Meer informatie:

• Retraction Watch: Angiogenesis retracts two papers, cites image manipulation in eight
• Digital Forensics Database
• Science Special Online Collection: Hwang et al. Controversy –Committee Report, Response, and Background
• Fourandsix Technologies: Photo Tampering throughout History
• Crack Two: Famous Doctored Photographs
• Homepage digital image forensics-specialist Hany Farid
• Lezing van Hany Farid over Digital Forensics: lowres .mov-bestand, hires .mov-bestand

Beeld: AFP/ANP