Schrijver en KIJK-columnist Ronald Giphart over de afkeer van en het taboe op menstruatie.
Terwijl ik dit schrijf, is het land in rep en roer, want een schrijfster heeft het gewaagd om een zogeheten selfie te maken met afbeeldingen van – oh nee! – haar lichaam. Het Letterkundig Museum in Den Haag (een gebouw waar Sinterklaasbaarden en zakjes neuspulk van reeds lange tijd overleden schrijvers worden bewaard voor het nageslacht) heeft gewaagd om van een deel van deze selfies een heuse tentoonstelling te maken. Het ondenkbare bleek waar: schrijvers zijn bloot onder hun kleren!
Hoogtepunt van alle consternatie was een uitzending van DWDD, waarin de schrijfster over haar zelfportretten vertelde, in het bijzonder de foto die ze had genomen van een bebloede tampon die ze uit haar tussenbeense trok. Ja, niet alleen zijn schrijfsters naakt onder hun kleren, ze gebruiken ook weleens tampons en maandverband.
Om en nabij 50 procent van de wereldbevolking maakt het mee, heeft het meegemaakt of zal het bij leven meemaken dat oude eitjes plaats moeten maken voor nieuwe, met de bloederige schoonmaak die daarop volgt. Vleermuizen, sommige andere primaten en olifantsmuizen hebben ook een vorm van menstruatie, net als overigens nog veel meer dieren, hoewel bij de meeste soorten het bloed in het lichaam verdwijnt voordat het naar buiten kan komen.
De vraag is waarom een foto van een geslachtsdeel met een tampon zoveel ophef veroorzaakt. Een deel van de commotie zal te maken hebben met onze fascinatie met en tegelijkertijd afkeer van ontblote geslachtsdelen (daarover een andere keer meer), maar een deel ook met het eeuwenoude taboe op menstruatie.
Zelfs de Romeinen hadden al een vreemde verstandhouding met ongesteldheid (of zoals wetenschappers het noemen: ‘de regulering van de hypothalamus-hypofyse-ovarium-as die plaatsvindt door uitgebalanceerde positieve en negatieve terugkoppelingsmechanismen’). Zo moest Plinius weinig hebben van de menstruatiecyclus: “Zelfs de spiegel wordt dof en ivoor verliest zijn glans”, schreef hij. Wijn zou zuur worden met ongestelde vrouwen in de buurt; bloemen zouden spontaan verwelken.
Plinius was niet de enige; door de eeuwen heen was de menstruatie altijd onderwerp van taboes, mythen en vreemde rituelen. De Bijbel moest er weinig van hebben, van de islam mogen ongestelde vrouwen de moskee niet in, gelovige joden hebben een broertje dood aan de rode zee en boeddhistische tempels weigeren vrouwen tijdens hun menstruatie. De reacties op een onschuldige foto van een bebloede tampon uit de plasser van een schrijfster zijn een echo van deze eeuwenoude weerzin. En dat vind ik pas walgelijk.
Ronald Giphart staat met zijn column in elk nummer van KIJK. Deze tekst werd eerder gepubliceerd in KIJK 8/2014.