Het heet het Human Brain Project en onderzoekers kregen er maar liefst 1 miljard euro subsidie voor. Het idee: het menselijk brein nabouwen in een supercomputer. Gehoopt wordt dat dit zorgt voor een revolutie in de hersenwetenschap én voor een nieuwe generatie zelfdenkende computers. Is die hoop terecht?
Supercomputers. Ze nemen verdraaid veel ruimte in. Stop zo’n machine in een gemiddeld appartement en je hebt geen plek meer over voor andere meubels. In de jaren vijftig waren de ondingen tot niet veel meer in staat dan een simpele zakrekenmachine van tegenwoordig. Nu kunnen supercomputers veel meer. De sciencefictionfilm Transcendence, die volgende maand in Nederland in première gaat, vraagt zich af wat er gebeurt als het denkvermogen van supercomputers dat van mensen evenaart.
In de film speelt Johnny Depp een wetenschapper die een simulatie van de menselijke hersenen in zo’n supercomputer heeft gestopt. De nagebootste hersenen zijn aangesloten op een beeldscherm, luidsprekers en een microfoon. De machine denkt, maakt scherpe opmerkingen en gedraagt zich kortom als een mens. Of hij ook bewustzijn heeft, blijft vaag.
De boel loopt – uiteraard – uit de hand: Depp laadt zijn eigen brein in de supercomputer, waardoor die zijn bewustzijnsniveau naar een nieuw niveau weet te tillen. Wat volgt is een klassiek Hollywoodverhaal: de zelfbewuste computer krijgt plotseling het idee om de wereld genadeloos te zuiveren van de mensheid.
Je denkt en hoopt natuurlijk dat zoiets nooit werkelijk gebeurt. Toch is de film gebaseerd op echte ontwikkelingen. Voor het zogenoemde Human Brain Project zijn wetenschappers inderdaad begonnen met het nabouwen van het menselijk brein in een supercomputer – maar dan zonder dat Johnny Depps bewustzijn (of wiens bewustzijn dan ook) in die machine wordt geladen. Dat heeft een goede reden: het is op dit moment onmogelijk om iemands precieze hersentoestand af te lezen en naar een computer te kopiëren. Juist omdat we bij levende mensen het brein nog niet goed kunnen doorgronden, willen de onderzoekers dit mysterieuze orgaan beter begrijpen door een model ervan te bouwen in een supercomputer.
Een enorme Europese subsidie is inmiddels toegezegd en het onderzoek is begonnen. Een mooi moment om te kijken wat het project eigenlijk precies inhoudt. Waarom is ons brein zo moeilijk te begrijpen dat er een computermodel van moet worden gebouwd? Hoe gaat dat, hersenen nabootsen? En een brein in een supercomputer heeft ongetwijfeld grote gevolgen – dus wat betekent dit voor de toekomst?
Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 7/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 28 mei tot en met 25 juni.
Meer informatie:
Tekst: Ronald Veldhuizen
Beeld: Blue Brain Project, EPFL