Wetenschappers hebben een deeltjesversneller op het oog met een omtrek van maar liefst 100 kilometer: de Future Circular Collider. De hoop is dat met zo’n machine nieuwe deeltjes of verschijnselen zijn te ontdekken. Critici beweren echter dat die hoop op weinig is gebaseerd.

Soms is een overwinning achteraf gezien toch niet zo’n heel grote overwinning. Toen in juli 2012 bekend werd dat het higgsdeeltje was gevonden, knalden bij deeltjesfysici wereldwijd de champagnekurken. De deeltjesversneller LHC, gebouwd in een cirkelvormige tunnel met een omtrek van 27 kilometer bij Genève, had zijn voornaamste klus geklaard: bewijzen dat het laatste ontbrekende deeltje in onze huidige deeltjestheorie, het zogenoemde standaardmodel, daadwerkelijk bestond.

Worstcasescenario

Maar, zo hadden deeltjesfysici eerder al opgemerkt: het worstcasescenario voor de LHC zou zijn ‘higgs en verder niks’. Dan zou de miljarden kostende machine namelijk alleen hebben bevestigd wat natuurkundigen al decennialang dachten en geen enkel nieuw deeltje of verschijnsel hebben blootgelegd. Oftewel: geen enkel handvat om de nog openstaande problemen binnen de natuurkunde mee aan te pakken.

Hoewel het nog veel te vroeg is om definitieve conclusies te trekken, beleven we momenteel dat worstcasescenario. We komen steeds ietsje meer te weten over het higgsdeeltje, maar van alle andere zaken waar in de aanloop naar de LHC over werd gespeculeerd – van minuscule zwarte gaten tot allerlei exotische deeltjes – hebben we niets gezien.

Monstermachine

Dat betekent niet dat deeltjesfysici de handdoek in de ring gooien. Sowieso gaat de LHC nog tot 2038 door met zijn werk, waarbij hij vanaf 2025 meer botsingen tussen deeltjes zal veroorzaken en bestuderen dan ooit tevoren. Maar er liggen ook allerlei plannen voor andere deeltjesversnellers, waarvan de Future Circular Collider (FCC) het meest tot de verbeelding spreekt: een versneller met een omtrek van maar liefst 100 kilometer. Die zou dan, net als de LHC, gebouwd worden onder de Zwitsers-Franse grens, door het Europese deeltjesinstituut CERN.

Waar de wereld de LHC echter vooral leek te zien als een bewonderenswaardige onderneming, is er op het FCC-voorstel ook de nodige kritiek te lezen. Is er wel genoeg aanleiding voor zo’n monstermachine, waarvan de kosten worden geraamd op 24 miljard euro?

Dit is het begin van het artikel ‘Het grote deeltjesdebat’ te vinden in KIJK 4/2019. Deze editie ligt in de winkel vanaf 21 maart tot en met 17 april.

Meer informatie:

• CERN: Designing the Future Circular Collider
• de Volkskrant: Cern onthult plannen voor nieuwe megaversneller van 100 kilometer
• Laboratory News: Future Circular Collider: Is it worth it?
• KIJK: Wat heeft CERN allemaal voor kwaad in de zin?

Tekst: Jean-Paul Keulen

Openingsbeeld: iStock/Getty Images

Nu in de winkel: KIJK Hoogvliegers! Een special boordevol spannende verhalen uit de luchtvaart. Bestel hem hier voor maar €6,99.