Naast dijken, klompen, molens en onzedelijkheden staat Nederland internationaal bekend om de verbazingwekkende hoeveelheid fietsen en fietsers. Maar hoeveel heeft ons land eigenlijk bijgedragen aan de ontwikkeling van dit vervoermiddel?

• Het verhaal van de fiets vertrekt bij de draisine (zie hierboven), in 1817 bedacht door en vernoemd naar de Duitser Karl von Drais. Het apparaat had geen tandwielen of kettingen of trappers, maar was een loopfiets. Door je bovenlichaam tegen een stang te drukken, kon je extra vaart maken.
• Een jaar of twintig later werd in Schotland vermoedelijk de eerste trapfiets gemaakt. Je benen gingen niet rond, maar naar voren en naar achteren. De pedalen zaten met rechte stangen aan het achterwiel, zoals bij locomotieven.
• In de tweede helft van de negentiende eeuw werd de Franse michaux geboren: de eerste fiets met ronddraaiende trappers. Deze zaten direct aan het voorwiel vast, waardoor je met elke volledige beenbeweging het wiel éénmaal rond liet draaien.
• Iets later snapte men in Engeland dat een groter wiel efficiënter was, omdat je per duw dan meer meters kon maken. Dit leidde tot de uitvinding van de hoge bi: dat beroemde gevaarte met het gigantische voorwiel.
• Terug in Duitsland werd vervolgens een rijmachine met kettingaandrijving gemaakt. Ook werd (uit veiligheidsoverwegingen) niet langer het voorwiel, maar het achterwiel aangedreven door de bestuurder.
• Daarna bedacht een slimme Engelsman een fiets met twee wielen van gelijke grootte. En hoewel luchtbanden, kilometertellers en fiets-TomToms nog even op zich lieten wachten, leek dit toestel al verdomd veel op onze huidige exemplaren.

Conclusie: de ontwikkeling van de fiets ging van land naar land, door heel West-Europa. Maar juist onze eigen ‘fietsnatie’ mag eigenlijk geen enkele noemenswaardige fietsuitvinding claimen.

Dit is een fragment van de rubriek ‘In 5 minuten…. de fiets’, te vinden in KIJK 8/2013. Dit nummer ligt in de winkel van 28 juni tot en met 25 juli.

Meer informatie:

• Over de herkomst van het woord ‘fiets’
• Fietsonderzoek van de TU Delft
• Draadloze fietsrem
• Automatisch schakelende fiets
• Lichte zadelpen

Tekst: Rik Peters

Beeld: Gun Powder MA/CC BY-SA 3.0