Als een beroemdheid overlijdt door zelfdoding, draaien nieuwsredacties op volle toeren. Maar hulpverleners ook. Volgens onderzoek kan media-aandacht voor het thema namelijk een toename van het aantal zelfdodingen veroorzaken. Maar hoe zit het precies met dit zogeheten Werther-effect?

Misschien hadden we dit artikel nooit mogen maken. Het gaat immers over zelfdoding, en het is gevaarlijk om daarover te schrijven. Je hebt namelijk vast weleens gehoord dat zelfdoding ‘besmettelijk’ is en dat media-aandacht voor het onderwerp mensen ertoe kan brengen ook zelf de fatale stap te zetten. Na de veelbesproken zelfdodingen van acteur Antonie Kamerling (in 2010) en schrijver Joost Zwagerman (in 2015) moest de telefoonploeg van 113 Zelfmoordpreventie extra mensen inzetten om de plotselinge toename van hulpvragen het hoofd te kunnen bieden – om maar eens iets te noemen.

Giftige gedachten

Het idee is dit. Nieuwsitems over zelfdoding kunnen lezers en kijkers het gevoel geven dat zelfdoding een prima oplossing voor hun problemen is. Wanneer de besproken overledene een beroemdheid is, gaat daar bovendien een voorbeeldfunctie vanuit: “Als hij met zijn roem en rijkdom het leven niet aankan, hoe moet ik het dan kunnen?” En als de pers ook nog eens inzoomt op de gebruikte methodes, dan valt daaruit makkelijk te concluderen dat deze werkwijzen kennelijk beschikbaar én effectief zijn. Je begrijpt: giftige gedachten, zeker voor mensen die toch al worstelen.

Volgens Derek de Beurs, chief science officer bij het Trimbos-instituut (dat onder meer kennis rond geestelijke gezondheid verzamelt), is de heersende mening dat media een sterk effect hebben op het maatschappelijke beeld van zelfdoding en daardoor ook op het aantal zelfdodingen. In zijn boek Mythen over zelfmoord onderzoekt hij of dat ook echt het geval is, en – spoiler alert – dat is ook echt het geval. Maar dat hoeft niet per se een kwalijke zaak te zijn.

Dit is het begin van het artikel in KIJK 4-2023 over de vraag of zelfdoding besmettelijk is. Deze editie ligt van 16 maart tot en met 12 april in de winkel.

Meer informatie:

• Bol.com: Mythen over zelfmoord
• Trimbos: Suïcidaliteit, net zo complex als het weer
• 113 zelfmoordpreventie
• KIJK: ‘Er bestaat niet zoiets als een gen voor depressie’

Tekst: Rik Peters

Beeld: iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!