Donker in huis? Een druk op de knop en er is licht. Even relaxen? Een klik op de afstandsbediening en je televisie gaat aan. Allemaal met dank aan elektriciteit. Maar hoe zou onze wereld eruit zien als elektriciteit nooit was uitgevonden?
De grote zaal van de bibliotheek staat blauw van de dieselwalm. De printers maken weer eens overuren, denkt Marieke, terwijl ze zich een weg baant door de mensenmassa. Teun is al zes weken weg, maar vandaag zal ze eindelijk zijn gezicht weer zien. Achterin de zaal staan de colladonhokjes. Ze glipt er bij eentje naar binnen, trekt het gordijn dicht en neemt plaats op de kruk onder de gaslamp. Voor haar: een typemachine – met genoeg papier, gelukkig – en een beeldscherm dat nog het meest lijkt op het facetoog van een insect.
De prijs voor een colladongesprek plus foto is 50 euro. Best veel. Maar het geld waard, vindt Marieke. Ze vult de betaalautomaat. Het apparaat maakt veel ratelende geluiden en laat wat uitlaatgas ontsnappen. Ze kan beginnen. Eerst typt ze haar naam in. Elke toetsaanslag tilt een luikje op, zodat er licht via de glasvezelkabel naar de centrale schiet. Iemand van de centrale stuurt een bericht terug: nu bewegen de toetsen van de typemachine alsof een geest erop tikt. De aanslagen worden op papier afgedrukt. “Met wie wilt u chatten?” staat er. Ze voert Teuns naam en verblijfsplaats in.
“Foto in drie, twee, één…” Klik. Teun heeft zo te zien in zijn hokje dezelfde procedure doorlopen, want op het scherm, dat is opgebouwd uit glasvezelkabeltjes, verschijnt zijn gezicht in grijstinten. Marieke geniet even van het moment; de foto blijft niet langer dan dertig seconden zichtbaar. Terwijl Teuns gezicht vervaagt, stuurt de centrale een nieuw bericht: “U kunt nu chatten.”
Achteraf is het altijd makkelijk praten. Want de uitvinding van elektrische machines en apparaten lijkt onvermijdelijk. De natuurkracht achter elektriciteit bevindt zich namelijk gewoon op de planeet aarde. Met zoveel bliksem, overspringende vonkjes van wollen truien en andere rariteiten kon het niet anders of mensen gingen het fenomeen onderzoeken. Ook zonder pioniers als Michael Faraday of Nikola Tesla was er waarschijnlijk wel een negentiende-eeuws genie met het wonder elektriciteit gaan knutselen. Maar toch: een wereld waarin elektriciteit nooit was ontdekt – het had zomaar gekund.
Inmiddels is een leven zonder elektriciteit nauwelijks nog voorstelbaar. Bijna alles in onze directe omgeving heeft stroom nodig: van computers en huishoudelijke apparaten tot internet en tv’s. Zelfs in ontwikkelingslanden wordt elektriciteit steeds normaler: mobiele telefonie is er bijna een basisbehoefte geworden.
Onze afhankelijkheid ervan maakt het tegelijkertijd zo interessant om elektriciteit denkbeeldig uit ons wereldbeeld weg te strepen. Want stel nou dat het de mensheid nooit was gelukt om elektriciteit te benutten? Hoe zou het leven in 2015 er dan uitzien? Een schets van een alternatief steampunk-universum.
Dit is het begin van de ‘Wat als…’-aflevering te vinden in KIJK 7/2015. Dit nummer ligt in de winkel van 11 juni tot en met 15 juli.
Tekst: Ronald Veldhuizen
Beeld: iStock/Getty Images, 123rf, Bert van den Broek