Hoe spannend kan slakkenseks zijn? Heel spannend, zo blijkt. KIJK sprak met bioloog Joris Koene over kettingcopulatie, brute liefdespijlen en een geslacht waarmee je alle kanten op kunt.

KIJK: Slakken zijn tweeslachtig. Hoe gaat bij zo’n soort de bevruchting in zijn werk?

Joris Koene: “Niet alle soorten doen het op dezelfde manier. Bij sommige slakken kan een paring, inclusief voorspel, wel acht uur duren. Als we dat willen bestuderen, maken we er een opname van, dan kunnen we de saaie stukken versneld afspelen. Bij veel soorten spelen twee parende slakken tegelijkertijd de mannen- en de vrouwenrol. Ze stoppen beide tegelijkertijd sperma in de geslachtsopening van hun partner. Andere wisselen niet meteen al hun sperma uit, maar reiken elkaar om en om een klein pakketje aan. Als je bij die soorten in een experiment verhindert dat de één zijn sperma geeft, houdt de ander het ook voor gezien. Alsof hij denkt: als ik niks meer van jou krijg, laat dan maar zitten. Weer andere soorten kiezen bij elke paring of ze dat als mannetje of als vrouwtje zullen doen. Slakken zijn beslist niet monogaam. Ze paren vaak met verschillende partners, al kan daar wel een week tussen zitten.”

Maar ze liggen wel altijd met zijn tweeën ‘tussen de lakens’?

“Nee, ze doen ook regelmatig aan groepsseks. Vooral de soorten die bij iedere paring moeten kiezen of ze de mannen- of de vrouwenrol aannemen. Als je een grote groep van dit soort dieren bij elkaar zet, vormt zich vaak een keten van slakken. De achterste slak paart alleen als mannetje, de voorste alleen als vrouwtje. Daartussen zitten slakken die actief als man én als vrouw tegelijk paren. De slak voor hen geven ze sperma, van de slak achter zich ontvangen ze het. Soms gaat de voorste slak de achterste ook nog bevruchten. Dan ontstaat een gesloten kring waarbij alle slakken beide geslachtsrollen uitoefenen. We noemen dat ook wel kettingcopulatie.”

Als slakken kunnen kiezen, doen ze het dan liever als man of als vrouw?

“Moeilijk te zeggen. We hebben ontdekt dat sommige slakken pas als man gaan paren als de prostaatklier een bepaalde grootte heeft bereikt. Na seks te hebben bedreven als man, is die klier leeg en zal het dier als vrouwtje paren. Langzaamaan bouwt het vocht in de prostaatklier zich weer op. Waarschijnlijk hebben deze slakken rek-receptoren die waarnemen hoe groot de prostaatklier is. Is hij groot genoeg, dan krijgt de slak weer motivatie om als mannetje te paren. Het mooie is dat je de zenuw die van deze klier naar de hersenen loopt operatief kunt doorknippen. Daardoor verdwijnt de mannelijke motivatie. Je hebt dan eigenlijk een vrouwtje gecreëerd. Die laat zich nog wel bevruchten, maar paart zelf niet meer als mannetje.”

Dit is een fragment van een interview in KIJK 7/2010, in de winkel van 4 juni t/m 1 juli. De tekst werd geschreven door Raymon Heemskerk.

Beeld: Cathy Levesque