Psycholoog Kevin Dutton rekent in zijn nieuwe boek af met de stereotype denkbeelden rond psychopathie. KIJK sprak met hem.
Psychopaten zijn lang niet altijd gevaarlijke gekken, zegt Kevin Dutton, psycholoog en onderzoeker aan de Universiteit van Oxford. In zijn boek De lessen van de psychopaat ontkracht hij de mythes over psychopathie. Het koelbloedige besluitvermogen van de ‘gewone’ psychopaat komt juist goed van pas in onze maatschappij.
KIJK: u zegt dat psychopathie geen alles-of-nietskwestie is. Hoe zit dat?
Kevin Dutton: “Psychopathie is een verzameling aan persoonlijke trekken die bij sommigen mensen wat sterker naar voren komt dan bij anderen: meedogenloosheid, onbevreesd zijn, charisma, mentale weerbarstigheid, koelheid onder druk en een groot concentratievermogen. Plus natuurlijk een gebrek aan geweten en empathie. Ik gebruik altijd graag de volgende vergelijking: je kunt elke eigenschap als een draaiknop op een geluidsmengpaneel zien. De manier waarop die knoppen ingesteld staan, kan van mens tot mens verschillen.”
Welke van deze eigenschappen maken het verschil tussen een seriemoordenaar en een psychopaat die een nuttige rol in onze maatschappij vervult?
“Om bij de metafoor van het mengpaneel te blijven: iedereen snapt wel dat als je alle knoppen voluit draait, je het circuit overbelast. Dan ben je het type persoon dat iets vreselijks doet en dertig jaar in de gevangenis verdwijnt. Maar er zijn ook andere persoonlijkheidstrekken, die losstaan van de psychopathie, en die invloed hebben op wat voor soort psychopaat je bent. De belangrijkste zijn impulsiviteit, intelligentie en de neiging tot geweld. Als je psychopathische trekjes hebt – je bent bijvoorbeeld onbevreesd en gewetenloos – maar tegelijk ook dom, impulsief en gewelddadig, dan zijn je vooruitzichten niet al te best. Maar als je een onbevreesd en gewetenloos persoon bent met wat meer intelligentie en minder neiging tot geweld, en die eigenschappen spaarzaam gebruikt, dan zul je bijvoorbeeld je slag slaan op de financiële markt.”
Zijn er veel van zulke succesvolle psychopaten?
“Uit veel studies blijkt van wel. Voor een onderzoek lieten we vijfduizend Britten een psychopathietest invullen en het vakgebied waarin ze werken. Dat geeft geen officiële diagnose, maar wel een indicatie van de beroepsgroepen waarin psychopathische trekken het goed doen. Op nummer één stonden directeuren. Verder kwamen we in de top tien politieagenten en militairen tegen, topadvocaten en reddingswerkers zoals brandweermannen. Met name chirurgen scoorden erg hoog op psychopathische trekken. In dit soort beroepsgroepen komt het koelbloedige besluitvermogen de maatschappij goed van pas.”
Dit is een fragment van een interview, te vinden in KIJK 4/2013. Dit nummer ligt in de winkel van 8 maart tot en met 4 april.
Tekst: Ronald Veldhuizen
Beeld: Paul Williams/Random House Books