Een kleine 14 miljard jaar geleden ontstond het heelal in een onvoorstelbare oerknal. Nieuwe telescopen zijn in staat bijna tot dat moment terug te kijken. Zullen sterrenkundigen de geboorte van het universum ooit helemaal weten te ontraadselen?

Het Simons-observatorium in Noord-Chili lijkt in niets op een normale sterrenwacht. De vertrouwde witte koepels zijn nergens te bekennen. De vier telescopen – één grote en drie kleinere – hebben een ongebruikelijk ontwerp en staan opgesteld in de open lucht. Die is hier, op 5300 meter boven zeeniveau, kurkdroog, ijskoud en enorm ijl; elke ademhaling kost moeite. Maar dat hebben kosmologen er graag voor over. Het Chajnantor-plateau, nabij het drielandenpunt van Chili, Argentinië en Bolivia, is een van de beste plekken ter wereld om de oerknal te bestuderen.

Maar wacht eens even: kunnen we met deze geavanceerde telescopen dan ook echt de geboorte van ons heelal zien? En wat weten we al van de periode daarna, waarin het heelal in duisternis was gehuld?

Lees ook:

• Waren er vlak na de oerknal zwarte gaten met een kleurtje?
• Hoe komt het dat we meer dan 13,8 miljard lichtjaar ver kunnen kijken?

Donkere tijden

Dat ons universum niet altijd heeft bestaan, bleek pas een eeuw geleden. De Amerikaanse sterrenkundige Edwin Hubble (waar de welbekende Hubble Space Telescope naar is vernoemd) ontdekte toen dat alle sterrenstelsels zich van elkaar verwijderen, iets wat volgens theoretici komt doordat de ruimte uitdijt. Dat betekent dat alles lang geleden dicht op elkaar gepakt zat. Die oertoestand, met een enorm hoge dichtheid en een enorm hoge temperatuur, markeert de geboorte van het universum.

Om de levensloop van het heelal te achterhalen, gebruiken sterrenkundigen hun telescopen als tijdmachines. Het licht van verre sterrenstelsels reist met een snelheid van 300.000 kilometer per seconde en heeft dus tijd nodig om op aarde aan te komen. We zien die stelsels daardoor niet zoals ze er nú uitzien, maar zoals ze er miljoenen of zelfs miljarden jaren geleden uitzagen. Ver de ruimte in kijken betekent dan ook automatisch ver terugkijken in de tijd.

Dit is het begin van het artikel over de oerknal. Lees het volledige verhaal in KIJK 3-2025. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Govert Schilling

Beeld: Alfred Pasieka/SPL/Getty Images