Hersencellen kunnen ook buiten ons brein leven. Dat doen ze in talloze laboratoria. Sommige onderzoekers menen dat deze klompjes neuronen al kunnen ‘leren’ of ‘ervaringen’ hebben. Overdrijf niet, zeggen anderen. Hoe dan ook: kweekhersencellen verdienen op zijn minst speciale aandacht, vinden neurowetenschappers en ethici.

Ophef uitlokken is zo moeilijk niet. Neurobioloog Femke de Vrij heeft op de veertiende verdieping van de onderzoekstoren van het Erasmus MC de ingrediënten binnen handbereik: een zwarte printplaat met daarop kuipjes waarin ze menselijke hersencellen kan plaatsen, en een computer. Plus natuurlijk die hersencellen zelf. Die groeien in kweekbakjes in een ruimte verderop.

De controverse zit ’m in wat je ermee doet, vertelt De Vrij. “Je kunt de hersencellen via de plaat aan een computer koppelen om hun activiteit te meten. Dat doen wij. Maar je kunt ook verder gaan en de computer signalen laten terugsturen.”

Lees ook:

• ‘Als je mensen vertelt dat hun geest gelijkstaat aan hun brein, worden ze vaak bang’
• Hebben we een vrije wil? Hersenwetenschappers zeggen van niet

Klompje cellen speelt Pong

Met precies zo’n systeem werd een Australisch onderzoeksteam in 2022 wereldnieuws: de computer leerde een klompje hersencellen het Atari-spel Pong spelen, ’s werelds oudste game. Althans, een simpele eenpersoonsversie waarbij de bal oneindig blijft rondkaatsen.

Onderzoeksleider Brett Kagan haalde zich kritiek op de hals toen hij zijn systeem DishBrain noemde. Hij schreef in de studie dat het klompje ‘brein’ op een basaal niveau ‘intelligent’ en ‘bewust’ was. Onzin, zeiden critici: ook zonder enig teken van intelligentie zijn hersencellen in staat om stroompjes te ontvangen en versturen. Kagan dwong de cellen dat hooguit te doen met een aangepast ritme.

Kritiek

Daarmee bereikten de begrippen minibreintjes en bewustzijn een kookpunt. De techniek is lang niet zover om een celkweek gelijk te stellen aan wat een brein kan, laat staan dat je er een bewustzijn aan toe mag kennen, schreven kritische onderzoekers meteen in reacties op de claims rond DishBrain.

Aan de andere kant spreken vermeende doorbraken op dat gebied wel tot de verbeelding. Hersencellen die buiten het lichaam groeien, verdienen daarom volgens ethici een discussie. Wat mag wel en wat niet?

Dit is het begin van het artikel over kweekhersencellen in het dubbeldikke zomernummer van KIJK. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Ronald Veldhuizen

Beeld: Mark Van Der Kroeg en Sakshi Bansal