Succesvol zijn zonder echt iets te kunnen. Boekjes over manipuleren, liegen, lichaamstaal en positief denken beloven gouden bergen. Misschien terecht, want die boekwerken zelf zijn vaak bestsellers. Maar kloppen de geclaimde resultaten ook wetenschappelijk?
“Hoe prijzenswaardig het is als een machtig man zijn woord houdt en rechtschapen en eerlijk leeft, begrijpt iedereen. Toch leert de ervaring dat in onze dagen juist die machthebbers die zich aan hun woord weinig gelegen lieten liggen, grote dingen tot stand hebben gebracht en op sluwe wijze de geest van de mensen hebben weten te bespelen. En ten slotte zijn ze zelfs hen die zich op eerlijkheid baseerden, de baas geworden.”
Dit schaamteloze pleidooi voor oneerlijkheid komt uit het boek Il principe (De heerser) uit 1513. Hierin beschrijft Niccolò Machiavelli hoe je succesvol machthebber wordt én blijft. Vaak wordt zijn betoog samengevat als ‘het doel heiligt de middelen’.
Eigenlijk is Il Principe een managementboek avant la lettre, vergelijkbaar met hedendaagse bestsellers als Manipuleren kun je leren van lichaamstaalexpert Frank van Marwijk en Hoe word ik een rat? van organisatieadviseur Joep Schrijvers. Schrijvers behandelt naar eigen zeggen “‘naaien’, ‘vernederen’, ‘pootje lichten’ en ‘slachtofferen’”. De positievere Van Marwijk heeft het over “het veranderen van andermans ideeën en gedrag”, zonder dat zij dat doorhebben.
“Als je anderen níet wilt manipuleren, moet ik je teleurstellen”, schrijft Van Marwijk. “Iedereen manipuleert.” Ooit geroddeld, gelogen of gebluft? Precies.
Hoe helpen dit soort boeken je precies om succesvol te worden? Op twee manieren: met een heleboel kleine tips en trucs, en met een paar grotere, achterliggende ideeën. Die praktische foefjes zijn moeilijk bewijsbaar, maar over de grotere thema’s – lichaamstaal, gedachten en woorden – valt wetenschappelijk wel iets te zeggen.
Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 5/2010, in de winkel van 8 april t/m 5 mei. Het werd geschreven door Rik Peters.
Geraadpleegde sites: