De Oekraïense crisis domineert het nieuws al maanden. En sinds het neerhalen van vlucht MH17 is Nederland er direct bij betrokken. Maar waar komt het conflict nu eigenlijk uit voort? En wat kunnen de gevolgen zijn? KIJK vroeg het aan historicus Marc Jansen.

KIJK: Heeft Poetin een soort masterplan voor wat hij in Oekraïne wil bereiken?

“Dat denk ik niet. Maar Poetin vindt wel dat de staten van de voormalige Sovjet-Unie – eventueel zonder Estland, Letland en Litouwen, die inmiddels lid van zowel de EU als de NAVO zijn – binnen de Russische invloedssfeer horen, en ook moeten blijven. Als dat niet via een figuur zoals de pro-Russische ex-president Viktor Janoekovitsj kan, dan maar op een andere manier. Ik denk dat er twee hoofddoelen zijn: het ondermijnen van het gezag van de regering in Kiev en een zo groot mogelijk deel van Oekraïne weer binnen de Russische invloedsfeer brengen. Rusland heeft in heel Oost-Oekraïne zitten stoken, maar de animo bleek het grootst in de oostelijke steden Donetsk en Loegansk. Daar werden onder regie van Moskou twee ‘volksrepublieken’ uitgeroepen. Het volgende brandpunt is misschien Moldavië, een andere voormalige Sovjetstaat die een associatieverdrag met de EU heeft gesloten. Daarom zeggen veel mensen ook dat het zo belangrijk is om Moskou niet zijn zin te geven in Oost-Oekraïne. Anders is onduidelijk waar Poetin zal ophouden. Misschien wil hij wel heel Oekraïne veroveren. En Moldavië. Of zelfs Estland, Letland en Litouwen. Wie weet hoever hij gaat.”

De nieuwe regering in Kiev heeft onlangs een associatieakkoord met de EU ondertekend. Verliest Poetin het alsnog?

“Dat moeten we afwachten. De hoop bestond dat het neerhalen van vlucht MH17 tot bezinning in Moskou zou leiden. Dat Poetin zijn steun aan de strijders in Oost-Oekraïne zou intrekken. Maar daar kwam weinig van terecht. Poetin was absoluut niet bereid om enige schuld op zich te nemen en is doorgegaan met het bewapenen van de rebellen. Hij gaf dus niet op. Het moet ook nog blijken of de door het Westen opgelegde sancties politieke gevolgen zullen hebben in Moskou. Misschien dat Poetin inbindt als hij door het effect van de sancties de steun van de economische elite verliest. Of als hij de goodwill van de Russische bevolking verspeelt wanneer de koopkracht onder de sancties gaat lijden of buitenlandse producten niet meer te krijgen zijn. Het is niet zo dat Poetin op geen enkele manier beïnvloedbaar is. Maar of de druk sterk genoeg is, zal moeten blijken.”

Hoe kan het verder gaan als Poetin helemaal zich niets van de sancties aantrekt?

“Er zijn mensen die zeggen dat de EU een heel riskante weg is ingeslagen. Doordat Poetin met tegensancties is gekomen, wordt de confrontatie alleen maar groter. In het uiterste geval zou dat tot een Derde Wereldoorlog kunnen leiden. Als je je stellingen alsmaar verder naar voren verplaatst, kom je uiteindelijk direct met elkaar in aanvaring. Er wordt wel gezegd dat de Eerste Wereldoorlog ook ontstond doordat men zijn eigen grenzen niet meer zag. Het kan ook zijn dat de situatie met Oekraïne de betrekkingen tussen Rusland en het Westen zo zal doen verslechteren dat we lange tijd geen zaken meer met de Russen kunnen doen. En dat terwijl we ze nodig hebben om allerlei andere internationale problemen op te lossen.”

Dit is een fragment van een interview, te vinden in KIJK 11/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 18 september tot en met 15 oktober.

Tekst:  Maarten Muns

Beeld: Tessa Posthuma de Boer