In elke KIJK ontkracht Ronald Veldhuizen in zijn column een hardnekkige mythe. Deze keer: mensen hebben geen uitlaatklep voor agressie.

Dat moest er even uit. Wie woedend is, slaat effe lekker met de deuren, flikkert het servies op de grond of gaat buiten het voetbalstadion lopen rellen. Want, zo luidt de verklaring: mensen hebben nu eenmaal een uitlaatklep nodig. Daarmee ventileren ze hun woede. Even stoom afblazen en het is eruit. Daar klopt alleen niks van.

Meer columns van Veldhuizen:

• ‘Het internet maakt ons helemaal niet dom’
• ‘Een sporthart loopt niet meer risico op een hartstilstand’
• ‘Planten hebben geen bewustzijn’

Stoommachine

Mensen hebben helemaal geen uitlaatklep voor agressie. Dat ik er nu pas over schrijf, komt niet doordat ik mijn woede hierover heb opgekropt, maar doordat het onderwerp rond recente voetbalrellen weer actueel is. Zo heeft de Nederlandse psychoanalyticus Jan Derksen er wel eens in het Algemeen Dagblad voor gepleit dat je jonge mannen lekker moet laten knokken in het bos. Dan zouden ze rond voetbalwedstrijden juist minder rellen. Want de agressie is er dan al uit.

Het is allemaal de schuld van oer-psychoanalyticus Sigmund Freud. Die meende anderhalve eeuw geleden dat mensen én dieren een samenraapsel zijn van oerdriften en behoeftes die moeten worden bevredigd (seks valt daar natuurlijk ook onder). Gebeurt dat niet, dan hopen emoties op zoals in een stoomvat – de stoommachine was in Freuds tijd populair. Om een explosie te voorkomen, moet het vat ‘even stoom afblazen’.

Olie op het vuur

Als die uitlaatkleptheorie klopt, moeten mensen ná hun stoomafblazerij kalmeren en hun agressie ook echt kwijt zijn. Maar dat gebeurt juist niet, ontdekte psycholoog Brad Bushman van de Universiteit van Ohio. Hij maakte Amerikaanse studenten boos door ze een artikel voor te schotelen met een betoog over bijvoorbeeld abortus of wapenwetten, waarvan hij wist dat ze een tegenovergestelde mening hadden. Vervolgens konden sommigen zich afreageren op bijvoorbeeld een boksbal. Wat bleek: de afreageerders waren na afloop gemiddeld bozer dan de studenten die die kans niet kregen.

Ook Nederlandse en Britse onderzoekers die bijvoorbeeld voetbalrellen in kaart brengen, zien het omgekeerde: agressie is als olie op het vuur. Na een scheldpartij de fans even op elkaar laten uitrazen met de vuisten, maakt een geweldsexplosie of een rel alleen maar erger – ook daarvoor is nu veel bewijs.

Toegegeven: de uitlaatklep is wel een sterke illusie. Want even ergens tegenaan meppen kán best lekker voelen. Er komt immers adrenaline vrij en je wordt actiever. Misschien geeft het je lichaam zo energie om een naderend conflict met iemand te kunnen winnen. Maar, zo zegt Bushman: daarmee train je jezelf dus om te vechten in plaats van te kalmeren.

Bam. Ben ik dat ook weer kwijt. Tijd voor een kopje thee.

Deze column van Ronald Veldhuizen staat ook in KIJK 8-2023. Eenvoudig te bestellen via de knop hieronder.