Nelson Mandela, symbool voor het vredig samenleven van blank en zwart in Zuid-Afrika, is 92 en kampt met gezondheidsproblemen. Wat gebeurt er als hij straks overlijdt? Nemen de zwarten alsnog wraak voor decennialange onderdrukking, zoals sommige blanken vrezen? Of valt het allemaal wel mee?

Toen Nelson Mandela eind januari in het ziekenhuis werd opgenomen, hield de wereld zijn adem in. Pers, politiek en publiek waren bang dat hij zou sterven. “Wat Zuid-Afrikanen voelen voor Mandela gaat verder dan respect”, schreef de Zuid-Afrikaanse krant Mail & Guardian. “Zelfs liefde is waarschijnlijk niet sterk genoeg uitgedrukt. Zijn aanwezigheid is onderdeel van de structuur van onze nationale identiteit. We vrezen dat we niet helemaal onszelf zullen zijn zonder hem.”

Mandela, antiapartheidsicoon en vredessymbool, bleek getroffen door een luchtweginfectie. Hij overleefde het, maar de vraag hing in de lucht: wat gebeurt er als Mandela écht overlijdt?

“Er doen twee scenario’s de ronde”, zegt geschiedkundige Ineke van Kessel, als Zuid-Afrikakenner verbonden aan het Afrika-Studiecentrum in Leiden. “Het eerste is het nachtmerriescenario: als Mandela sterft, is het hek van de dam en zullen zwarte Zuid-Afrikanen eindelijk hun kans grijpen om de vele openstaande rekeningen te vereffenen.”

Maar de tweede optie lijkt haar waarschijnlijker: “De dood van de vader des vaderlands zal alle Zuid-Afrikanen eensgezind laten rouwen. Een week of twee heerst er een gevoel van eenheid, en dan gaat men over tot de orde van de dag.”

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 4/2011, in de winkel van 11 maart tot en met 10 april. De tekst werd geschreven door Rik Peters.

Beeld: EPA/ANP