Het hagelt bizar snelle deeltjes uit het heelal. Waar komen die precies vandaan? Het Pierre Auger-observatorium in Argentinië zoekt naar antwoorden – maar vindt voorlopig alleen maar meer raadsels. KIJK vereerde de installatie met een bezoekje.

Vanaf de Argentijnse wijnstad Mendoza doet de bus vijf adembenemende uren over de 400 kilometer naar Malargüe, een slaperig stadje aan de voet van de Andes. Na vier uur rijden beginnen de lichtflitsen uit de dorre pampa. Zonlicht weerkaatst van de zonnepanelen op hightech deeltjesdetectors. Hier onderzoekt het Pierre Auger-observatorium extreme kosmische straling: atoomkernen die vanuit het verre heelal met een noodgang op de aarde afkomen. Opgezwiept door zwarte gaten? En waar is kosmische straling eigenlijk van gemaakt? Pierre Auger moet het raadsel oplossen.

Er razen atoomkernen door de ruimte, van waterstof en helium tot ijzer, lood – zelfs een fractie uranium. Soms raken ze de aarde en hoe hoger je komt, hoe minder de atmosfeer je beschermt. Op een intercontinentale vlucht (zoals Amsterdam-Mendoza) levert kosmische straling een stralingsdosis vergelijkbaar met een röntgenfoto bij de tandarts.

De Fransman Pierre Auger bedacht in 1937 hoe je kosmische straling kunt onderzoeken. Als zo’n razendsnelle atoomkern op de atmosfeer botst, ontlaadt hij zijn energie in een kilometers lange en brede lawine van nieuwe deeltjes. Wie genoeg detectors over een groot gebied verspreidt, kan de voetafdruk van zo’n air shower opmeten en terugrekenen naar het originele kosmische deeltje. En groot is het observatorium in Argentinië ter waarde van 50 miljoen dollar zeker.

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 2/2013, in de winkel van 11 januari tot en met 7 februari.

Correctie: in de tijdslijn ‘101 jaar kosmische straling’ op pagina 67 staat dat de maximale reisafstand van kosmische straling 160 miljoen kilometer zijn. Dit moet zijn: 160 miljoen lichtjaar.

Tekst: Gieljan de Vries

Beeld: L. Bret/Novapix/ASPERA