Steek je hoofd eens diep in zee. Je denkt dat het er stil is, maar schijn bedriegt. Het onderwaterlawaai neemt voortdurend toe, met kwalijke gevolgen voor zoogdieren, vissen en ander zeeleven. En onze CO2-uitstoot maakt het probleem mogelijk alleen maar groter.

Wie weleens een duik neemt, krijgt de indruk dat het onder water hartstikke stil is. Maar schijn bedriegt. In de afgelopen decennia is het lawaai er zelfs behoorlijk toegenomen – alleen horen wij dat met onze mensenoren niet. En dan hebben we het niet over meer natuurlijk geluid, maar over meer door mensen veroorzaakt, oftewel antropogeen geluid. Wat de gevolgen daarvan zijn voor het welzijn van zeedieren weten we niet exact. Wel weten we dat een toename van CO2-uitstoot, met de opwarming van het klimaat als gevolg, het geluidslandschap onder de zeespiegel onverwacht beïnvloedt.

Niet dat het daar van nature stil is. Golfslag en de wrijving van water over de zeebodem veroorzaken sowieso onderwatergeluid. Harde wind zorgt voor extra golven en een fikse regenbui kan heel wat kabaal maken. Inslaande bliksem klinkt onder water als een keiharde knal. Dat komt doordat water een grotere moleculaire dichtheid heeft dan lucht. Geluid verplaatst zich door de lucht met een snelheid van ongeveer 340 meter per seconde. Onder water is dat maar liefst 1500 meter per seconde, bijna vijf keer zo snel. Geluid draagt onder water dus veel verder, vooral in de diepere regionen van zeeën en oceanen – bij gebrek aan het dempende effect van de zeebodem. Zodoende kunnen geluiden met een lage frequentie vele tientallen kilometers ver reiken.

Aan het natuurlijke geluid verandert niet zo gek veel, maar het antropogene geluid is enorm toegenomen, zeker in gebieden op het continentaal plat dicht bij de kust. Er wordt pas sinds kort onderzoek naar gedaan. Een studie van TNO uit 2009 wees scheepvaart, seismisch onderzoek, de aanleg van offshore-industriestallaties en het ruimen van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog aan als de belangrijkste oorzaken van antropogeen geluid op het Nederlands Continentaal Plat. “Hoe storend al die activiteiten zijn, weten we niet precies”, zegt Michael Ainslie van TNO. Hij is gespecialiseerd in onderwaterakoestiek. “Het zijn allemaal geluidsbronnen met een lage frequentie, terwijl sommige zeedieren vooral hoge frequenties horen.”

Dit is het begin van een artikel uit KIJK 9/2012, in de winkel van 27 juli tot en met 23 augustus.

Meer informatie:

• TNO: Assessment of natural and anthropogenic sound sources and acoustic propagation in the North Sea (PDF)
• Rijkswaterstaat Dienst Noordzee: Seismisch Onderwatergeluid op het Nederlands Continentaal Plat (PDF)

Tekst: Toon Lambrechts

Beeld: Ewen Roberts/CC BY-SA 2.0