J. Robert Oppenheimer kreeg tijdens WO II de knapste natuurkundigen bij elkaar om de eerste atoombom te bouwen. Het bracht hem wereldfaam, maar enkele jaren later zag de Amerikaanse overheid hem als een gevaar voor de staatsveiligheid. Met een grote bioscoopfilm over de man in aantocht: een portret van dit controversiële genie.

In mei 1948 verscheen het eerste nummer van het Amerikaanse populairwetenschappelijke tijdschrift Physics Today. Op de omslagfoto stond een deeltjesversneller, een cyclotron, met daarop een gleufhoed. Er stond geen naam bij, het tijdschrift ging ervan uit dat iedereen in de VS met ook maar enige interesse in wetenschap de verwijzing zou snappen. De hoed stond voor de beroemdste Amerikaanse natuurkundige van dat moment: J. Robert Oppenheimer (1904-1967).

Vijf jaar later was de ‘vader van de atoombom’ zijn veiligheidsstatus kwijt, de toestemming om staatsgeheimen in te mogen zien. Hij had zijn invloed op de Amerikaanse politiek verloren en was veel van zijn wetenschappelijke aanzien kwijt. Oppenheimer verdween uit de media en verhuisde naar de Maagdeneilanden. Deze teloorgang krijgt ongetwijfeld een plek in de nieuwe film van regisseur Christopher Nolan, Oppenheimer. De grote vraag: hoe veranderde een van Amerika’s meest gerespecteerde wetenschappers in aangeschoten wild?

Onuitputtelijk interessant

De Britse filosoof en schrijver Ray Monk verdiepte zich voor zijn biografie Inside the Centre elf jaar lang in het leven van de fysicus. Hij hoopt dat Nolans film toont hoe veelzijdig Oppenheimer was. “Hij was een natuurkundige met uitgesproken politiek interesses, maar had ook een grondige kennis van filosofie, literatuur en religie, in het bijzonder hindoeïsme. Een subtiel en complex individu, intellectueel én emotioneel. Veel mensen werden verliefd op hem omdat hij zo charmant kon zijn. Tegelijk werd hij door tegenstanders gehaat vanwege zijn scherpe tong. Ik heb enorm veel moeten lezen voor mijn research, maar ik heb me nooit met hem verveeld. Nog geen dag.”

Dit is het begin van het artikel over Oppenheimer dat te lezen is in KIJK 8-2023. Deze editie ligt vanaf donderdag 20 juli in de winkel.

Meer informatie:

• YouTube: Universal Pictures: Oppenheimer | New Trailer
• The New York Times: Behind ‘Oppenheimer,’ a Prizewinning Biography 25 Years in the Making
• BBC: Who was the real Robert Oppenheimer?
• KIJK: 75 jaar Hiroshima: de geboorte van de atoombom
• KIJK: Uit de archieven: blunderen met bommen

Tekst: Mark van den Tempel

Openingsbeeld: Alamy