Kan een robot zonder intuïtie, levenservaring of emoties een juist oordeel vellen in de rechtszaal? Voorlopig kunnen we nog vertrouwen op een rechter van vlees en bloed, maar AI biedt te veel voordelen om er in de rechtspraak geen gebruik van te maken.    

Wil je dat de rechter een streep haalt door een verkeersboete, maar wil je geen dure advocaat in de arm nemen? Het Amerikaanse bedrijf DoNotPay hoopte uitkomst te bieden door een robotadvocaat te ontwikkelen. Deze advocaat staat niet in toga naast je in de rechtszaal, maar kun je raadplegen via een smartphone. De kunstmatig intelligente chatbot luistert naar de gesprekken in de rechtszaal en formuleert op basis daarvan een verweer. Via je koptelefoon hoor je wat je ter verdediging kunt zeggen tegen de rechter.

Hier maakt artificial intelligence dus zijn debuut als advocaat. Maar er gaan ook stemmen op voor meer inzet van kunstmatig intelligente systemen op andere juridische gebieden. Daar zitten nog wel wat haken en ogen aan. In de zaak van de robotadvocaat is het bijvoorbeeld in strijd met de regels om een mobiele telefoon of een koptelefoon te gebruiken in de rechtszaal. Toch kan AI volgens onderzoekers een nuttige functie vervullen binnen de rechtspraak.

Kansberekening

In ieder geval een ondersteunende rol, zegt strafrechter Manuella van der Put. De opkomst van AI zorgt ook in de juridische wereld voor rumoer, weet ze. Uitspraken als ‘de robotrechter komt eraan’ in juridische vakbladen en andere media triggerden Van der Put ook. Voor haar promotie aan de Tilburg University besloot ze de mogelijkheden van AI-inzet binnen de rechtspraak te onderzoeken.

In haar werkzaamheden als strafrechter komt Van der Put al in aanraking met AI. Ze geeft als voorbeeld OxRec, een slim systeem dat is ontwikkeld door de forensische psychiatrie-afdeling van de University of Oxford. Het programma geeft een schatting van de kans dat gevangenen na vrijlating opnieuw de fout ingaan; de recidivekans. Een reclasseringsmedewerker vult gegevens over een verdachte in, zoals leeftijd, opleidingsniveau en of het laatst gepleegde strafbare feit een gewelddadig delict was. Het systeem vergelijkt dit met gegevens over een groep personen met dezelfde kenmerken en geeft een percentage waaruit blijkt of de kans op herhaling voor deze groep laag, gemiddeld of hoog is. De reclasseringsmedewerker beoordeelt daarna de recidivekans voor de individuele verdachte en gebruikt OxRec daarbij als ondersteuning. De recidivekans is een van de onderdelen die de rechter meeweegt bij de behandeling van een strafzaak.

Wat zou juridische AI voor de Nederlandse rechtspraak kunnen betekenen?

Dit is het begin van het artikel over Ai in de rechtspraak dat te lezen is in ons dubbeldikke zomernummer KIJK 6-7. Deze editie ligt vanaf 1 juni in de winkel.

Meer informatie:

• RTL Nieuws: Rechter vraagt chatbot om advies bij beoordelen rechtszaak
• NPO Radio 1: AI in de rechtszaal: hoe kunstmatige intelligentie rechters kan helpen
• Tilburg University: Kunstmatige intelligentie kan rechters helpen bij verbeteren efficiency en kwaliteit
• KIJK: Welke dieren verschenen voor de rechter?

Tekst: Carmen Geukers

Beeld: 123RF

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!