De laatste jaren veranderde zijn helper van uiterlijk, maar ook Sinterklaas zelf is allang niet meer dezelfde als vroeger. Waar komt verering van Nicolaas van Myra oorspronkelijk vandaan?

Zeker bij gezinnen met jonge kinderen is baardmans elk jaar weer een geliefd bezoeker. Maar ‘bemind’ en ‘bekend’? Dat zijn duidelijk twee heel verschillende dingen, want de gemiddelde Nederlander weet vrij weinig van Sint-Nicolaas. Komt hij uit Spanje, heeft hij altijd hetzelfde takenpakket gehad, en is hij een voor onze streken uniek verschijnsel? Het antwoord is driewerf ‘nee’.

Lees ook:

• Wat is het verschil tussen speculaas en speculoos?
• Sinterklaas kapoentje, waarom zet ik eigenlijk mijn schoentje?
• Is het slecht om je kind in Sint of Kerstman te laten geloven?

Over Sint-Nicolaas bestaan veel legenden

Wat veel mensen nog wel weten, is wat Sinterklaas gemeen heeft met döner en tulpen: net als de vette hap en de bloemen komt de goedheiligman oorspronkelijk uit Turkije. De bron is ene Nicolaas, een bisschop die omstreeks het jaar 300 na Christus leefde in de Lycische plaats Myra (ten zuidwesten van de stad Antalya).

Over het leven van deze geestelijke zijn weinig feiten bekend. Verhalen en legenden zijn er wel. Een populaire is deze: er was eens een arme man die zijn drie dochters geen bruidsschat kon geven en zijn kroost daarmee tot de prostitutie veroordeelde, totdat deze Nicolaas de boel redde door drie buideltjes goud zijn huis binnen te gooien.

De Sint wekte dode kinderen tot leven

Het is opmerkelijk dat juist het verhaal over de goudbuideltjes zo geliefd is. Volgens sommige bronnen zou de superheld uit Myra namelijk ook executies hebben voorkomen, graan hebben vermenigvuldigd, een hongersnood hebben afgewend, een zeestorm hebben gekeerd, visionaire dromen hebben gehad en krijgsgevangenen hebben bevrijd. Stuk voor stuk indrukwekkender dan het rondstrooien van wat goud, zou je denken.

Volgens een andere legende zou Sint-Nicolaas zelfs vermoorde kinderen tot leven hebben gewekt. Een herbergier zou de drie kinderen op een kwade nacht hebben vermoord en in een pekelvat hebben gegooid – zodat hij ze op een later moment kon opeten. Gelukkig voor de kinderen sliep Nicolaas juist die nacht in de herberg. Hij droomde over een vat met dode kinderen, eenmaal wakker dwong hij de herbergier te vertellen wat er was gebeurd. Die toonde daarop vol berouw het vat met de kinderlijken, waarna Nicolaas ze weer tot leven wist te wekken.

Beschermheer van kinderen én prostituees

Dankzij zijn uitgebreide portfolio van wonderwerken schopte Nicolaas het tot beschermheer van onder meer de zeelui, de handelsreizigers, de ongehuwde vrouwen, de prostituees, de piraten, de studenten, de slagers en – jawel – de kinderen. Deze riante fanbase zorgde ervoor dat zijn verhaal zich snel én ver kon verspreiden.

Al in de zesde eeuw werd de bisschop als heilige vereerd in het Byzantijnse Rijk, nog geen vierhonderd jaar later was het Westen aan de beurt. Overal doken naar hem vernoemde kerken (zowel Nederland als België telt er tientallen, andere landen zoals Frankrijk en Italië nog veel meer) en dorpen en steden op. Ook werden er allerlei evenementen gewijd aan
deze weldoener.

Cadeautjes sinds de veertiende eeuw

Het geven van presentjes kwam in de veertiende en vijftiende eeuw al voor; het zetten van de schoen, het uitdelen van surprises en het maken van slechte gedichten werd al in de zestiende eeuw beschreven, en dat Sinterklaas over daken rijdt en cadeautjes door schoorstenen gooit, is terug te vinden in bronnen uit de achttiende eeuw. Is er in ruim vijfhonderd jaar dan helemaal niets veranderd aan de manier waarop we december beginnen? Toch wel. Het festijn heeft zelfs een hele reeks veranderingen ondergaan.

Dit is het begin van een artikel uit KIJK Geschiedenis 8/2024. Bestel die editie, waarin je onder meer leest welke grote veranderingen het Sinterklaasfeest doormaakte in de loop van de eeuwen, in onze webshop of eenvoudig via de knop hieronder.