Vietnam was ver weg, toch hield de Vietnamoorlog (1955-1975) ook hier de gemoederen bezig. Hoe keken ‘wij’ aan tegen het Amerikaanse optreden in Zuidoost-Azië? Steunden ‘wij’ onze bondgenoot Amerika, of gingen we massaal de straat op?
Op 6 januari 1973 trok een Vietnambetoging in Utrecht maar liefst 50.000 tot 100.000 mensen. Daarmee was het de grootste naoorlogse demonstratie tot dan toe in Nederland. Toch was van grootschalig protest lange tijd geen sprake.
Aanvankelijk waren het vooral kleine plukjes pacifisten, jongeren en communisten die van zich lieten horen. Ook uit artistieke kringen klonk al vrij vroeg kritiek. Schrijvers als Harry Mulisch spraken zich uit tegen de Amerikaanse acties in Vietnam, en Boudewijn de Groot stond in 1966 wekenlang in de top tien met het door Lennaert Nijgh geschreven lied Welterusten mijnheer de president: “Denk maar niet aan al die jonge frontsoldaten, eenzaam stervend in de verre tropennacht. Laat die weke pacifistenkliek maar praten, mijnheer de president, slaap zacht.”
Het bekendste protest op Nederlandse bodem vond trouwens plaats in 1969, maar dat werd uitgevoerd door twee niet-Nederlanders. Dat jaar vroegen Beatles-zanger John Lennon en zijn vrouw Yoko Ono aandacht voor de oorlog door dagenlang in bed door te brengen, onder toeziend oog van de wereldpers. Tijdens deze bed-in verbleven ze een week in suite 702 van het Amsterdamse Hilton. Later deden ze het dunnetjes over in het Canadese Montreal.
Massaal protest kwam later
Pas in de jaren zeventig namen de protesten in Nederland volgens historicus Duco Hellema “werkelijk massale vormen” aan. Met als hoogtepunt dus de betoging in Utrecht op 6 januari 1973. Nog diezelfde maand werden de Parijse Vredesakkoorden ondertekend, waarin de Verenigde Staten beloofden zich terug te trekken uit Vietnam.
Bovendien, schreef Hellema al in de jaren tachtig in het boek Johnson moordenaar!, is niet duidelijk in hoeverre mensen echt tegen de Vietnamoorlog protesteerden. “Het verzet (…) kwam voort uit een veelvoud, of een mengsel van overwegingen en achtergronden, waarvan de samenstelling achteraf moeilijk exact kan worden vastgesteld.”
Onder meer afkeer van de Verenigde Staten en de Koude Oorlog speelden bij een deel van de mensen mee, maar ook solidariteit met ontwikkelingslanden (de ‘derde wereld’), kritiek op de volgzaamheid van de Nederlandse regering en verzet tegen het ‘establishment’ – een sentiment dat vanaf eind jaren zestig vooral onder jongeren sterk speelde.
Dit is deel van een artikel uit de KIJK-special De Vietnamoorlog. In dat stuk lees je ook over protesten in ons land en de rol die ‘wij’ speelden bij de ontsnapping van Amerikaanse deserteurs. Verder vind je in deze bewaareditie alles over het ontstaan, verloop én de nasleep van de oorlog. Bestel deze special in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Berry Overvelde
Beeld: Nationaal Archief