Al in de jaren zestig bleek uit onderzoek dat iedereen een folteraar kan worden. Als het wij-zij-denken maar sterk genoeg is, kun jij het ook, beste lezer.
Al weken waren ‘we’ actie voor de man aan het voeren bij Amnesty International, één van mijn vorige werkgevers. Het was een schrijnend verhaal. De man werd met stokken geslagen, uit zijn slaap gehouden en naakt met een hogedrukreiniger ‘gewassen’.
Aan mij de taak alle berichtgeving en actieoproepen te verzamelen voor één van Amnesty’s tijdschriften. Het was een haastklus en het had heel wat lange avonden gekost, maar het was gelukt. Op de dag voor alles ter perse zou gaan, kreeg ik een telefoontje. De man was wonderwel vrijgelaten. Ik geloof dat ik nog nooit zo hard gevloekt heb. Had-ie niet nog één weekje…
Het was ook de dag waarop ik besloot de organisatie te verlaten. Ik was afgestompt geraakt: opkomen voor mensenrechten was pure business geworden. Een paar maanden later ging ik aan de slag bij meidenblad de Fancy, waar mijn Amnesty-collega’s maar weinig van begrepen: ‘Wat?! Ga je naar Defensie?!’ Maar dat terzijde.
Wat me nog altijd mateloos fascineert, is de rol van de beul in martelpraktijken. Wat is er misgegaan met iemand die het klaarspeelt een ander in koelen bloede te folteren? Is er dwang voor nodig, een dramatische jeugd, systematische hersenspoeling? Of is het pure haat die een beul beweegt? Al in de jaren zestig bleek uit een omstreden onderzoek (het zogenoemde Milgram Experiment) dat iedereen een folteraar kan worden. Als het wij-zij-denken maar sterk genoeg is, kun jij het ook, beste lezer.
Zo ook de Amerikaanse ondervragers van de CIA die na 9/11 hun zogenaamde enhanced interrogation techniques toepasten om terreurverdachten aan het praten te krijgen. Al zag Amerika zijn agenten niet als beul: hun technieken als waterboarden, slaan en vernedering waren tenslotte nooit bedoeld als marteling, en dus waren ze dat ook niet.
Hadden ze gelijk, of moeten zij (en hun hoogste baas toentertijd: Bush) alsnog voor het gerecht verschijnen? Lees het artikel ‘De martelkamers van Uncle Sam’ in KIJK 6/2011 en oordeel zelf.
Beeld: Studio 5982