We stampen wat uit de grond: steden, wegen, havens, wolkenkrabbers, vliegvelden… Maar soms maken mensenhanden iets dat je als een soort modern wereldwonder kunt beschouwen. In deze aflevering van de serie Wereldprojecten: het beroemde en omstreden monument Mount Rushmore.

Het is een oude grap. Beeldhouden moeilijk? Nee hoor, als je een stenen olifant moet maken, hak je gewoon alles weg wat niet op een olifant lijkt. Dat dat allemaal niet zo eenvoudig is, en al helemaal niet als je in the middle of nowhere vier 18 meter hoge presidentiële hoofden probeert uit te hakken, blijkt wel uit het verhaal van Mount Rushmore. Na veertien jaar boren, hameren, exploderen en ontberingen ontstond er iets wat nog steeds geldt als een van de belangrijkste kunstwerken van Amerika. En ook als een van de meest omstreden.

Lees ook:

• Guantanamo Bay Naval Base: Washingtons sjoemelgevangenis
• Picture Perfect: imposante piramides van Moeder Natuur

Hoofden van wildwesthelden

Het verhaal van Rushmore begon in de jaren twintig van de vorige eeuw toen historicus Doane Robinson op het idee kwam om toeristen naar zijn thuisstaat te trekken. Want Robinson zag ook wel in dat South Dakota niet zo bar veel te bieden had. “Toeristen raken al snel uitgekeken op het landschap, tenzij we er iets speciaals aan verbinden om het indrukwekkend te maken”, zei hij. Robinsons plan was om in een heel puntige granieten bergrug, The Needles (‘de naalden’) genoemd, verschillende sculpturen uit te hakken.

Hij dacht op dat moment nog niet aan presidenten, maar aan een stuk of vier wildwesthelden. De ontdekkingsreizigers Meriwether Lewis en William Clark bijvoorbeeld, die met hun verkenningen in het gebied ten westen van de Mississippi het startschot gaven voor de grootste expansie van de Amerikanen richting de Grote Oceaan. Maar ook showman Buffalo Bill en Red Cloud, een beroemd stamhoofd van de Oglala Lakota, stonden op zijn lijstje.

Deense immigrant

In augustus 1924 schreef Robinson naar Gutzon Borglum. Deze zoon van een Deense immigrant was op dat moment op een bergwand in Georgia het gezicht van de zuidelijke generaal Robert E. Lee aan het uithakken. Borglum kon dingen. Hij had kunst gestudeerd in Californië, Parijs (bij de beroemde beeldhouwer Auguste Rodin) en in Londen. Hij maakte figuren in een New Yorkse kathedraal en een buste van Lincoln die nog steeds in het Amerikaanse Capitool staat.

Toen Robinson hem benaderde, rommelde het al binnen het project in Georgia. De ambitieuze Borglum wilde bijvoorbeeld achter Lee en zijn zuidelijke kompanen een compleet leger uithakken, maar Stone Mountain Monumental Association had alleen maar geld bij elkaar weten te schrapen voor de beeltenissen van een stuk of drie generaals. Borglum was dus maar al te blij dat ie kon overstappen.

Mount Rushmore

Hij bezocht The Needles en kwam daar al snel tot de conclusie dat die spitse rotsen veel te instabiel waren voor zo’n monument. Bovendien zouden de kunstwerken eruit gaan zien als “lange misplaatste totempalen”. En, nu ze het er toch over hadden: westernhelden leken hem ook geen goed idee. Borglum wilde liever iets met Amerikaanse presidenten.

Een jaar later trok Borglum te paard door de bergen van South Dakota op zoek naar een helling die wel geschikt was. Stevig, maar bewerkbaar graniet, met niet al te diepe scheuren en dat op een plek die mooi door de ochtendzon werd beschenen. Eentje had het allemaal: Mount Rushmore.

Dit is het begin van het verhaal over het omstreden monument Mount Rushmore. Het hele artikel lees je in KIJK 1-2025. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Beeld: Getty Images