Ziekenhuizen en bacteriën, dat klinkt als een slechte combi. Maar in het ziekenhuis van de toekomst worden bacteriën wellicht juist gekoesterd.

Eigenlijk had de beroemde verpleegster Florence Nightingale een punt: zet die ziekenhuisramen open, propageerde ze al in de negentiende eeuw. Dat zou goed zijn voor de patiënten en infecties voorkomen. Helaas bleken haar wensen niet uitvoerbaar. Het binnenlaten van buitenlucht – vaak verre van fris – leverde te veel risico’s op. Al die vreemde micro-organismen mochten niet zomaar het ziekenhuis betreden.

Vandaar dat ziekenhuizen feitelijk nog altijd vestingen zijn, met een interne luchtcirculatie en draaideuren om zo min mogelijk luchtstromen van buiten toe te laten. Toch lopen nog steeds heel wat patiënten infecties op. Op de totale patiëntenpopulatie is dat ongeveer 3 procent, op afdelingen als de intensive care gaat het om meer dan een derde. En dat terwijl niet alleen het raam- en deurbeleid is gericht op het zo veel mogelijk terugdringen van micro-organismen. Vloeren en andere oppervlakken worden zo schoon mogelijk gehouden, apparatuur wordt gesteriliseerd, personeel en bezoek gedrild om vóór contact met patiënten grondig de handen te wassen.

Het blijkt niet afdoende. Gevaarlijke micro-organismen weten zich toch te nestelen in de ziekenhuisomgeving en toe te slaan wanneer ze de kans krijgen. Ze besmetten wonden van verzwakte patiënten, infecteren katheders waarmee infusen worden ingebracht, kruipen de longen in en ontsteken die, of veroorzaken milde tot soms dodelijke darminfecties.

Zou er een andere manier zijn om deze infecties verder terug te dringen? Een manier die meer aansluit bij de filosofie van Nightingale? Dat zou zomaar kunnen. De laatste jaren is de wetenschappelijke kijk op micro-organismen namelijk sterk aan het veranderen. Inmiddels weten we dat zowel ons lichaam als onze omgeving wemelt van de micro-organismen en dat de overgrote meerderheid daarvan onschuldig of zelfs nuttig is. In onze dikke darm, de meest dichtbevolkte bacteriehabitat van ons lichaam, geldt het principe ‘hoe diverser de populatie, hoe kleiner de kans dat schadelijke indringers zich vestigen en misdragen’. Zou dat ook gelden voor de ziekenhuisomgeving? En zo ja, hoe kunnen we die kennis toepassen in de praktijk?

Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 1/2015. Dit nummer ligt in de winkel van 11 december 2014 tot en met 14 januari 2015.

Meer informatie:

• Hospital Microbiome Project
• Human Microbiome Project
• Home Microbiome Study
• Probiotic group – Probiotische reiniging en hygiëne: de basis (pdf)

Correctie:

• Bij de foto op pagina 74, rechtsboven, wekken we de indruk dat hier een ventilatiesysteem is afgebeeld. Het betreft echter een verdeler/verzamelaar voor de distributie van CV-water, meldt conceptual engineer in de installatietechniek Dennis van der Beijl.

Tekst: Jop de Vrieze

Beeld: iStock/Getty Images