Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Door deel van hun immuunsysteem op een lager pitje te zetten, kunnen diepzeehengelvissen hun partner in hun innige (lees: permanente) omarming houden.
Het is een paringsritueel waar je u tegen zegt. Omdat diepzeehengelvissen in de donkere leegte van hun aquatische leefgebied zelden een partner tegenkomen, laten ze die, als ze eenmaal een gewillig individu gevonden hebben, onder geen beding meer gaan. Dat kán overigens ook niet. Het paar gaat namelijk een wel heel innige relatie aan: ze versmelten.
Een bizar fenomeen, zeker ook op immunologisch gebied. Waarom wordt het lichaamsvreemde weefsel van de partner niet door het door het immuunsysteem afgestoten? Onderzoekers verbonden aan het Max Planck-instituut lijken daarop een antwoord gevonden te hebben. Delen van het afweersysteem van de bijzondere vissen lijken minder actief of zelfs helemaal te ontbreken, zo schrijft het team in vakblad Science.
Lees ook:
Permanent paar
De diepzeehengelvis (Ceratioidea), die tussen 300 en 4000 meter diep leeft, is een bijzondere verschijning. Vrouwtjes hebben een hengelachtig, lichtgevend orgaan op hun kop waarmee ze prooidieren lokken om ze vervolgens met hun met scherpe tanden gevulde, brede bek te grijpen en op te peuzelen.
De mannetjes zijn veel kleiner. Met hun bijzonder goede reukvermogen speuren ze het eerste deel van hun leven de donkere wateren af naar een vrouwtje. Eenmaal gevonden, bijten ze zich vast aan de buik van hun nu permanente partner. Bij de beet scheidt het mannetje namelijk een enzym uit waardoor het paar met elkaar versmelt. Het stel deelt zelfs de bloedsomloop.
Seksueel parasitisme
Dit bijzondere gedrag wordt seksueel parasitisme genoemd. Niet meer in staat zelf te eten, is het mannetje volledig afhankelijk van zijn ‘wederhelft’. Dat neemt het stel voor lief: het is immers niet makkelijk een partner te vinden in de uitgestrekte ‘leegte’ van de diepzee. Dankzij hun ‘innige band’ kan het vrouwtje eitjes leggen wanneer ze wil.
Lang hebben onderzoekers vraagtekens bij dit bijzondere gedrag gezet. Waarom wordt het lichaamsvreemde weefsel van de partner niet door het immuunsysteem afgestoten? Bij mensen is dit immers een probleem. Neem orgaan- of beenmergtransplantaties. Die zijn voor hun succes afhankelijk van zowel een goede match (vaak in de vorm van familieleden) als immuunsysteem onderdrukkende middelen.
Op een laag pitje
Om deze vraag te beantwoorden, namen de onderzoekers het MHC-complex, onderdeel van het afweersysteem, onder de loep. MHC-genen coderen voor de gelijknamige moleculen die aan de oppervlakte van cellen zitten en een belangrijke rol spelen bij de herkenning van lichaamseigen en -vreemde stoffen.
De onderzoekers ontdekten dat de diepzeehengelvis slechts een handjevol van deze genen heeft – bijna alsof ze het herkenningssysteem op een lager pitje gedraaid is, om zo de ‘parasitaire paring’ mogelijk te maken. Daarbij ontdekte het team dat de T-cellen, die normaliter geïnfecteerde en lichaamsvreemde cellen uit de weg ruimen, veel minder, dan wel helemaal niet actief waren. En ook antilichaampjes, die eveneens een belangrijke rol spelen bij de herkenning van mogelijk schadelijke ‘binnendringers’ bleken bij sommige diepzeehengelvissen afwezig te zijn.
Compensatie?
Bij de mens zou het ontbreken van deze delen van het afweersysteem fataal zijn, zo schrijven de onderzoekers. Ze vermoeden dan ook dat er ter compensatie elders in het immuunsysteem van de diepzeevissen flink op het gas wordt getrapt. Maar hoe de vork werkelijk in de steel zit, dat is nog niet duidelijk. Dat moet vervolgonderzoek uitwijzen.
Bronnen: Science, Max Planck Institute of Immunobiology and Epigenetics via EurekAlert1, 2
Beeld: Edith A. Widder