Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Sommige teken lijken mensen boven honden te verkiezen als de temperatuur stijgt. En deze beestjes brengen niet alleen de ziekte van Lyme met zich mee.
Na een zomerse wandeling in het bos weten de meesten van ons het inmiddels: controleer je lichaam op teken. Die moet je zo snel mogelijk kwijtraken, want je zou door hun beet geïnfecteerd kunnen raken met de ziekte van Lyme. Ook honden lopen regelmatig teken op. En hoe warmer het wordt, hoe meer sommige teken liever bij ons dan bij ons huisdier aan de maaltijd gaan, blijkt uit een nieuwe Amerikaanse studie.
Lees ook:
Bloedzuigertjes
Teken zijn spinachtige beestjes die leven van bloed. Wanneer ze bloed ruiken, laten ze zich vanuit het struikgewas op nietsvermoedende voorbijgangers vallen, waar ze zich vastbijten in de huid om bloed te zuigen. Eén op de vijf teken in Nederland draagt de bacterie Borrelia burgdorferi bij zich die de ziekte van Lyme overbrengt, waar je soms jarenlang zeer ernstige klachten van kunt krijgen.
Maar de kleine bloedzuigertjes brengen niet alleen de ziekte van Lyme met zich mee. Bij inwoners van de Verenigde Staten komt de potentieel dodelijke ziekte Rocky Mountain Spotted Fever (RMSF) de afgelopen twintig jaar steeds vaker voor. De boosdoener is de bacterie Rickettsia rickettsii die door verschillende teken wordt overgebracht.
Onderzoekers van de faculteit diergeneeskunde van de universiteit van Californië merkten al eens op dat bepaalde hondenteken (Rhipicephalus sanguineus) zich vooral op hete dagen agressiever gedroegen naar mensen. Omdat door klimaatverandering de temperaturen overal ter wereld stijgen, waren ze benieuwd wat de gevolgen van die toenemende hitte zouden zijn voor infectie met de ziekte RMSF.
Mens op het menu
Om dat te onderzoeken, deden de wetenschappers een opvallend experiment. Ze maakten twee houten dozen. In de ene stopten ze een hond, in de andere, jawel, een mens. De dozen verbonden ze met een doorzichtig buisje. Daarin lieten ze een stel hongerige teken los. En dan wachtten ze twintig minuten. De temperatuur in de dozen stelden ze eerst in op 23,3 graden Celsius en vervolgens op 37,8 graden Celsius.
Wat gebeurde er? Bij de hoogste temperaturen koos een bepaald soort ‘tropische’ hondenteek 2,5 keer vaker de mens van de menukaart in plaats van de hond, melden ze, hoewel ze geen exacte aantallen noemen. Andere soorten hondenteken waren minder uitgesproken, maar lieten wel vaker de hond links liggen als het warmer was.
Nog geen bewijs
Dierenarts en microbioloog Paul Overgaauw vindt het een interessant onderzoek: “Bij hogere temperaturen worden teken in het algemeen actiever, maar er is naar mijn mening nog niet aangetoond dat ze dan eerder op de mens zullen springen. Teken signaleren een geschikte gastheer door een mengsel van prikkels, zoals beweging, maar ook geuren zoals boterzuur (in zweet) en koolstofdioxide in de uitademingslucht. Je kunt speculeren dat een mens bij warm weer veel meer transpireert dan een hond (een hond heeft namelijk geen zweetklieren, behalve onder de voetzolen) en in zo’n situatie aantrekkelijker wordt voor teken.”
Hein Sprong, onderzoeker zoönosen bij het RIVM, is er niet van overtuigd dat hogere temperaturen de verklaring zijn voor het tekengedrag. “Het experiment zegt meer over het effect op de mens en de hond dan op het gedrag van de teek.”
Toevallige gastheer
Wel signaleert Sprong dat teken meer dagen per jaar actief zijn: “Teken zijn koudbloedige dieren, ze worden pas actief boven zeven graden Celsius. Het aantal dagen boven zeven graden is met ongeveer een maand toegenomen ten opzichte van midden vorige eeuw. Langere periodes van hoge temperaturen zorgen ook voor droogte, wat ongunstig kan zijn voor de schapenteek die in Nederland voorkomt. Daarentegen kan het gebeuren dat zijn grote broertje, de Hyalomma- of reuzenteek, zich in Nederland gaat vestigen. Die heeft een heel andere zoekstrategie, het is meer een jager. En hij kan ook ernstige ziektes overbrengen. Het RIVM houdt die ontwikkeling samen met het Centrum Monitoring Vectoren in de gaten.”
Een troost: teken bijten over het algemeen veel liever dieren dan mensen, zegt Sprong: “Mensen zijn voor alle tekensoorten een toevallige gastheer.” Het is in ieder geval belangrijk om een infectie zo snel mogelijk te herkennen. Maar beter nog is natuurlijk die kleine krengen zo snel mogelijk uit jouw huid en die van je hond te verwijderen.
Bronnen: EurekAlert!, Expertisecentrum Lyme, RIVM
Beeld: Wikimedia, By H. Krisp – Own work, CC BY 3.0