De kleine, bruine orchidee die in Madagaskar werd ontdekt, is op z’n zachtst gezegd niet moeders mooiste. Gelukkig schijnt hij wel best lekker te ruiken.

Niks schattige roze knoppen, bijzondere witte, of kleurige paarse of oranje bloemen: de Gastrodia agnicellus, een orchidee die onderzoekers eerder dit jaar in Madagaskar ontdekten, doet haast vlezig aan. Nee, echt een knapperd is het kleine, bruine plantje niet. Sterker nog, het werd onlangs gedoopt tot ’s werelds lelijkste. Oef.

Lees ook:

• Zo vangt een venusvliegenvanger vliegen (en andere beestjes)
• Gloeiende planten dankzij DNA van paddenstoel

Onooglijk

De onderzoekers vonden de orchidee verstopt tussen de bodembedekkende bladeren in een bos in Madagaskar. Gastrodia agnicellus, zoals ontdekker Johan Hermans het plantje doopte, is, in tegenstelling tot veel van zijn neven en nichten uit de orchideeënfamilie, een onooglijk ding. Hij heeft bruine, haast vlezige ‘bloemen’ en geen bladeren. Agnicellus, wat vrij vertaald ‘lammetje’ betekent, verwijst onder meer naar de wollige wortel van de orchidee.

Zijn onappetijtelijke voorkomen, maakte dat de Koninklijke botanische tuinen, de Kew Gardens (Royal Botanic Gardens, Kew) het kersverse lid van de orchideeënfamilie bekroonde tot ’s werelds lelijkste. “Zijn moeder zal hem ongetwijfeld prachtig vinden”, zei Hermans.

In het donker

Het grootste deel van het lange leven van de orchidee, brengt hij onder de grond door. Alleen als het tijd is om vruchten te maken en zijn fijne, haast stofachtige zaadjes af te zetten, steekt hij zijn onooglijke koppie boven het bladerdeken uit.

Licht heeft G. agnicellus dan ook niet nodig. Anders dan andere, groene planten doet deze orchidee namelijk niet aan fotosynthese. In plaats daarvan is hij voor de aanvoer van voedingstoffen afhankelijk van de schimmel in zijn wortelsysteem.

Deze samenwerking tussen plant en schimmel, zie je veel bij orchideeën. Maar waar anderen eigenlijk alleen aan het begin van hun leven op deze symbiose leunen voor nutriënten, en daarna overstappen op fotosynthese, ‘teert’ G. agnicellus zijn hele leven op de schimmel. Hij moet ook wel fotosynthetiserende weefsels heeft het plantje namelijk niet.

Lekker fris

De vraag die je nu wellicht op de lippen brandt: ‘ruikt hij zo slecht als hij eruit ziet?’ Hermans verwachtte dat de orchidee als aas- of lijkbloemen, zoals die uit de aronskelkfamilie, wellicht naar rottend vlees zou ruiken. Maar het blijkt een meevaller: ondanks het minder appetijtelijke uiterlijk, ruikt de orchidee ‘lekker fris en citroenig’.

Bronnen: Curtis’s Botanical Magazine; Royal Botanic Gardens, Kew; New Scientist

Beeld: Rick Burian (openingsbeeld), Johan Hermans

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!