“Het gerucht gaat dat in Amerika pennen worden gemaakt die maanden, zelfs járen kunnen schrijven zonder gevuld te hoeven worden”, noteert Het Parool in februari 1947. “En dergelijke pennen hebben de begeerte van velen opgewekt.” Nog geen tien jaar later zouden de schappen er vol mee liggen: balpennen. Maar dat ging niet zonder slag of stoot.

Wie was de uitvinder van de balpen?

De bekendste balpen ter wereld is de Cristal van het merk BIC. In september 2005 berichtte de Britse krant The Guardian dat het bedrijf op dat moment 100 miljard van deze wegwerppennen had verkocht, sinds de verkoop in 1950 startte. Oftewel: 57 pennen per seconde. De bedenker van dit succesvolle schrijfgerei was de in Hongarije geboren László Bíró (1899-1985). Deze journalist was de in zijn tijd gebruikelijke vulpen meer dan zat. Deze maakte veel te makkelijk vlekken, onder meer doordat het lang duurde voordat de inkt droog was.

Bíró zag een oplossing in de inktpasta die gebruikt werd om kranten mee te drukken: die is direct droog. Een vulpen heeft vloeibare inkt nodig, de pasta is te dik om in de penpunt te druppelen. Maar wat nu als je die punt vervangt door een vrij bewegend balletje, dat tegen de dikke inkt in het reservoir drukt en vervolgens over het papier rolt? De balpen was geboren. In 1943 begon Bíró met de verkoop van deze ballpoints in Argentinië, het land waar hij vanwege de Jodenvervolging in Europa heen was gevlucht.

Lees ook:

• Vakantie vroeger: het kampeerpaspoort moest zedeloos gedrag aan banden leggen
• Hoe een onbedoelde trip leidde tot de ontdekking van lsd

BIC-oprichter koopt het patent van Bíró

De Fransman Marcel Bich zag de enorme potentie van het product in, en kocht het patent voor 2 miljoen dollar van Bíró. Hij paste de pen hier en daar aan, zo verbeterde hij de werking van het kogeltje, en bracht zijn versie van de pen in 1950 op de markt onder de naam BIC Cristal. Een jaar later volgde België, pas in 1955 werd deze recordpen in Nederland verkocht. Sindsdien is er vrijwel níets veranderd aan de Cristal.

De balpen had ook tegenstanders

Niet iedereen was trouwens direct enthousiast over balpennen. Zo toonde de verslaggever van Het Parool zich in het genoemde artikel uit 1947 behoorlijk sceptisch. “Een gewone vulpen verricht in verreweg de meeste gevallen heel wat beter werk. (…) Op het ogenblik zou het volkomen onverantwoord zijn, dat ons land zijn schaarse deviezen voor den aankoop van deze pennen gebruikte.” De Belastingdienst en PTT hadden ook weinig op met het pennetje. Beide organisaties verboden mensen aanvankelijk om hun formulieren met de ‘kogelpuntpen’ in te vullen.

Verder wonden handschriftpuristen zich op. Zo verklaarde de krant Het Vaderland de ballpoint in 1959 – samen met de schrijfmachine – tot vijand van het mooie handschrift. Een kroontjespen was “reeds voldoende werktuig om iets goeds te leveren.”

Dit is een ingekorte versie van een artikel uit KIJK Geschiedenis 6/7. Bestel die editie, met behalve het hele artikel over de uitvinding van de balpen ook verhalen over onder meer de tulpenmanie, Alcatraz en een vergeten Brits nazi-eiland, in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.