Operatie Fortitude was de grootste afleidingsmanoeuvre uit de Tweede Wereldoorlog, inclusief honderden dummytanks en nepvliegtuigen.

Op 6 juni 1944, vandaag precies 80 jaar geleden, landden de westerse geallieerden op de Normandische kust. Deze dag, ook wel D-Day genoemd, was het kantelpunt in de Tweede Wereldoorlog en keerde het tij tegen het regime van Hitler. Maar achter het succes van Operatie Overlord, zoals de gehele missie werd genoemd, schuilde een zeer belangrijke campagne vol misleiding en bedrog.

Lees ook:

• Verzetsvrouwen die in ons collectief geheugen moeten staan
• 100 jaar geleden: Hitlers mislukte staatsgreep

Een bodyguard van leugens

Een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle invasie van het bezette Noordwest-Europa was dat het Duitse leger de geallieerde troepen niet stond op te wachten. Daarom werd Operatie Bodyguard in het leven geroepen, deze moest de Duitsers misleiden over zowel de datum als locatie van de invasie. “In oorlogstijd is de waarheid zo kostbaar dat ze altijd vergezeld moet worden door een bodyguard van leugens”, zei de Britse premier Winston Churchill naar verluidt tijdens de planning van D-Day.

Onderdeel daarvan was Operatie Fortitude, die verwarring moest zaaien over de locatie van de invasie. De operatie is in twee subplannen op te delen: Noord en Zuid. Voor beide plannen werden in het Verenigd Koninkrijk neplegers opgeworpen die de Duitsers ervan moesten overtuigen dat de invasies zouden plaatsvinden in Noorwegen (Noord) en in Pas-de-Calais (Zuid).

Opblaasbare tanks

Maar hoe maak je goedkoop een geloofwaardig nepleger? Hiervoor werd de hulp van de filmindustrie ingeschakeld, die had immers ervaring met het maken van sets die compleet nep zijn, maar echt lijken op beeld.

Zo bouwde de filmindustrie bijvoorbeeld honderden dummytanks, bestaand uit rubber en canvas rond een metalen frame, die in 30 minuten konden worden opgepompt. Ook tientallen landingsvaartuigen van canvas en hout, drijvend op lege olievaten, werden in elkaar geflanst. Er werd zelfs een nep brandstofdepot gebouwd.

Hoewel vanaf de grond vrij snel te zien was dat dit geen echt leger was, leek het vanuit een vliegtuig op het echte werk. Ook op foto’s die naar Duitsland werden gesmokkeld, zag het er indrukwekkend uit.

Acteurs en dubbelspionnen

Maar het bleef niet bij dummytanks. Zo werd er bijvoorbeeld een organisatie opgericht die talloze neppe radioberichten moest versturen met details over trainingen en oefenlandingen. De Duitsers hoefden deze niet eens te ontcijferen, aan de hoeveelheid berichten konden ze al afleiden dat er een groot leger werd gevormd.

Verder kregen een aantal hooggeplaatste legerofficieren (of acteurs die hen imiteerden) de leiding over het neppe leger. Omdat de Duitsers hen als de beste officieren beschouwden, gingen ze ervanuit dat zij de aanval zouden leiden.  

Om al die misinformatie te verspreiden, maakten de geallieerden volop gebruik van spionnen en dubbelspionnen. Een effectieve strategie, want de Duitsers geloofden uiteindelijk echt dat de aanvallen in Noorwegen en Pas-de-Calais zouden plaatsvinden, en positioneerden veel troepen daar.

Ongeduldig wachten

Dat de invasie op D-Day in Normandië plaatsvond, was dan ook een grote verrassing voor de Duitsers. Hoewel ze snel reageerden en versterking binnen een paar dagen al was gearriveerd, bleef een groot deel van het Duitse leger wachten bij Pas-de-Calais. Legerofficieren dachten namelijk dat de aanval in Normandië de afleidingsmanoeuvre was en dat er een tweede nog grotere aanval vanuit Calais zou komen.

Terwijl de cruciale gevechten in Normandië werden uitgevochten, zaten ruim 150.000 Duitse soldaten ruim 300 kilometer verderop wekenlang ongeduldig te wachten. De misleidingscampagne, Operatie Fortitude, was geweldig geslaagd.

Bronnen: BBC, Britannica

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!